background image
Na Spiszu nr 3 (88) 2013 r.
34
SZCZEPIONKI I SUROWICE
8
Szczepionki to preparaty pochodzenia biologicznego
zawierające antygeny stymulujące układ odpornościowy
organizmu.
A n t y g e n y – są to wielocząsteczkowe substancje po-
wodujące, po wprowadzeniu do organizmu człowieka i zwie-
rząt wyższych, powstanie p r z e c i w c i a ł.
P r z e c i w c i a ł o - to substancja wielocząsteczkowa
powstająca w organizmie człowieka i zwierząt po wszcze-
pieniu im antygenu ( np. szczepionki ).
Drobnoustroje używane do produkcji szczepionek po-
chodzą z izolowanych szczepów bakterii o ustalonych wła-
ściwościach – o zmniejszonej zjadliwości (np. drogą wielo-
krotnych pasaży), zabite lub niechorobotwórcze dla gatunku
biorcy, np. człowieka. (Szczepionkę BCG przeciw gruźlicy
wytworzono ze szczepu prątków atakujących bydło).
W celu zabicia zarazków wykorzystywanych do pro-
dukcji szczepionek stosuje się zazwyczaj wysokiej tempe-
ratury, środków chemicznych (fenol) lub promieniowania
jonizującego.
SZCZEPIENIE wykonuje się jednorazowo lub z powtó-
rzeniem w celu uzyskania wyższego miana przeciwciał w su-
rowicy (tzw. efekt wzmacniacza).
Odporność p o s z c z e p i e n n a jest odpornością
c z y n n ą i utrzymuje się od kilku tygodni do kilku lat. Ce-
lem przedłużenia odporności czynnej stosuje się szczepienia
p r z y p o m i n a j ą c e.
TYPYszczepionek:
Klasyczne - żywe o pełnej wirulencji. Jedyna do dziś sto-
1.
sowana ( pierwsza w historii 1796) to szczepionka Edwar-
da Jennera przeciw ospie prawdziwej. Zawiera ona wirus
krowianki. Dzięki jej zastosowaniu wyeliminowano ospę
w krajach europejskich
Żywe atenuowane – wprowadzone w 1881 roku przez Lu-
2.
dwika Pasteura
Zabite - wywołują odporność krótkotrwałą, zwykle po-
3.
przez odpowiedź humoralną
Anatoksyny – toksyny pozbawione zjadliwości, lecz o za-
4.
chowanych właściwościach antygenowych
Monowalentne
5.
Poliwalentne
6.
Skojarzone - uodparniają przeciw kilku chorobom
7.
Stosowanie szczepionek przyczynia się w dużej mierze
do ochrony ludzkości przed zachorowaniami, dlatego korzy-
stajmy z możliwości zapobiegania chorobom przestrzegając
terminów szczepień profilaktycznych zamieszczonych w ka-
lendarzu szczepień.
Jednocześnie z rozwojem badań nad szczepionkami roz-
wijają się prace nad przygotowaniem substancji swoistych,
które mogą odegrać leczniczą rolę w zwalczaniu chorób
SELER / Apium graveolens / L
8
W Polsce seler uprawiany jest jako roślina warzyw-
na, ogrodowa. W stanie naturalnym występuje na wilgot-
nych glebach nadmorskich, na wyspie Uznam nad Zalewem
Szczecińskim. Uprawia się głównie odmianę, której korzenie
i liście używane są jako przyprawa kuchenna, korzenie zaś
jako jarzyna. Liście i korzenie zawierają surowce lecznicze.
Zawartość głównych związków w selerze: cholina, asparagi-
na, mannit, glutamina, śluzy flawonowe, glikozydy, w tym
apina (nadające selerowi eteryczny zapach), olejki eterycz-
ne i inne związki typu furokumaryn, z których najbardziej
czynny jest psolaren.
Witaminy: A, prowit. A,B1,B2,B6,PP,E,C, kwas niko-
tynowy. Węglowodany (cukry i skrobia), tłuszcze i białka.
Woda, 9 ważnych aminokwasów w tym walina, wspomagają-
ca mechanizm widzenia, kwas jabłkowy, cytrynowy. Mikro-
elementy: sód, potas, magnez, mangan, chlor, siarka, wapń
fosfor, żelazo. Kilogram selera daje 40 kalorii.
Właściwości lecznicze:
Seler surowy stosowany wewnętrznie działa wzmac-
niająco, rozwalniająco, wzbogaca organizm w składniki
mineralne, leczy gościec, kamicę moczową, wzdęcia, kol-
ki żołądkowe, łagodzi sklerozę, przy schorzeniach pęche-
rza moczowego łagodzi wydzielanie moczu, działa przeciw-
szkorbutowo, łagodzi nieprawidłowości miesiączkowania,
działa korzystnie na dolegliwości sercowe, „ drenuje” krew,
leczy reumatyzm, otyłość, poprawia przemianę materii,
działa o d m ł a d z a ją co, wzbogaca pracę nerek, wątroby,
jest dobrze tolerowany przez cukrzyków i działa korzystnie
na nieżyt oskrzeli. Stosowany zewnętrznie działa kojąco na
rany i odmrożenia, leczy zapalenie powiek i miejscowe od-
barwienia skóry.
Sposób użycia.
Napar z liści i nasion używany jest przy wzdęciach, kol-
kach jelitowych. Seler oprócz pietruszki i kalafiora jest naj-
cenniejszym lekiem kuchennym we wszystkich dolegliwo-
ściach dróg moczowych. Nasiona selera działają pobudzająco
na łaknienie, trawienie i są gazopędne. Inhalacje soku selera
leczą migrenę, bule głowy. Seler gotowany jest łatwo straw-
ny. Sok z selera stosuje się do obmywania ran, do kąpieli, jako
okłady i kompresy na rany. Na odmrożenia stosujemy wywar
z łodyg lub bulwy. Lecznicze właściwości mają również suszo-
ne liście, łodygi i bulwy selera. Seler do jedzenia nie powinien
być zbyt długo gotowany aby nie utracił pachnących olejków
eterycznych oraz wartościowych witamin. Płyn z parzonych
obierzyn selera do kąpieli, odmrożonych rąk i nóg daje dobry
efekt leczniczy. Seler obniża ciśnienie krwi.
Z „Poradnika zdrowia” Jadwigi Górnickiej
wybrał Franciszek Payerhin.
BOŻA APTEKA
Zdrowie
Na Spiszu