background image
Na Spiszu nr 2 (87) 2013 r.
17
Jubileusz Łapsz Niżnych
700-lecie przybycia Bożogrobców
na Zamagurze Spiskie
Obchody jubileuszu przybycia Zakonu Bożogrobców na Za-
8
magurze Spiskie i założenia Łapsz Niżnych świętowano
uroczyście.
Uroczystości rozpoczęto w sobotę
1 czerwca 2013r. mszą św. odprawioną
pod przewodnictwem o. Józefa Matra-
sa – prowincjała Zakonu Pijarów. Ju-
lian Kowalczyk – w imieniu organiza-
torów przedstawił pierwszą w dziejach
Łapsz Niżnych monografię, wydaną
z okazji tej rocznicy. – W monogra-
fii przedstawiliśmy różne aspekty życia
i działalności mieszkańców. Wprawdzie
kilka rozdziałów dotyczy odległej histo-
rii, ale główną uwagę skupiliśmy na XX
w. – powiedział i zaprezentował wszyst-
kich autorów oraz tematykę, którą oma-
wiali. Parafia Rzymsko-Katolicka pw. św.
Kwiryna w Łapszach Niżnych okazała się
wydawcą tego dzieła.
Prof. dr hab. Tadeusz M. Trajdos
odnosząc się do obchodzonej roczni-
cy powiedział: - Nie istnieje ścisła data,
ani założenia wsi, czyli tzw. akt lokacyj-
ny na prawie niemieckim, ani data ery-
gowania parafii. Nie ma takich dat. Dla-
tego te 700 lat tj. data symboliczna, ale
nie została wybrana lekkomyślnie. Wiele
przesłanek źródłowych wskazuje na to, że
oba wydarzenia: założenie wsi, a następ-
nie budowa kościoła erygowanej parafii
nastąpiły blisko tej daty.
W swoim wystąpieniu zwrócił
uwagę na to, że Bożogrobcy zostali
sprowadzeni przez właściciela ziem-
skiego, szlachcica węgierskiego Koko-
sza Berzeviczego i otrzymali nie tylko
wieś, ofiarował im już wzniesiony ko-
ściół. Kościół został zbudowany po-
między 1308-1313, a Bożogrobcy po-
jawili się tu po 1313, ale na pewno
przed 1328, czyli przed śmiercią Ko-
kosza, stąd ta symboliczna data, która
została – jego zdaniem – dobrze wybra-
na, bo jest związana z pojawieniem się
Zakonu Kanoników Regularnych Stró-
żów Grobu Bożego w Jerozolimie, zwa-
nych w Polsce Miechowitami.
Z kolei równie precyzyjnie wyjaśnił
występującą różnicę pomiędzy Łapsza-
mi Niżnymi, a Wyżnymi. –Łapsze Niż-
ne, jak wiemy powstały w I ćw. XIV w.,
parafia po 1313 r., a Łapsze Wyżne zna-
my z pierwszych świadectw źródłowych
dopiero przed połową XV w. Różnica
przeszło stulecia. Łapsze Wyżne nigdy
nie należały do parafii Miechowitów św.
Kwiryna. Nie miały własnej parafii aż do
okresu rekatolizacji w połowie XVII w.
Jako wieś podlegały Niedzicy, były filią
parafii - mówił.
Łapsze Wyżne, podobnie Niedzica
należały do właścicieli zamku niedzic-
kiego. Dlatego kiedy w połowie wieku
XVII w Łapszach Wyżnych powstała
samodzielna parafia katolicka, to przy-
byli do niej księża diecezjalni. Losy obu
wsi Łapsz Niżnych i Wyżnych są cał-
kowicie rozbieżne. Na Zamagurzu Spi-
skim w tym czasie była jeszcze druga
wieś zarządzana przez Miechowitów –
Hanuszowce. Wyjaśnił na czym polega-
ła ta wyjątkowość: - Nigdy Miechowi-
ci, póki cesarz Józef II nie zlikwidował
zakonu na Węgrzech w końcu XVIII
w., nie dali sobie wydrzeć tych parafii.
Luteranie koło drugiej połowy XVI w.,
dzięki wsparciu właścicieli ziemskich,
posiadali wszystkie parafie w okolicy.
Natomiast Łapsze Niżne pozostały za-
wsze w posiadaniu Bożogrobców Mie-
chowitów, czyli występowała tu cią-
głość pracy duszpasterskiej, katolickiej,
była tutaj udokumentowana od XIV do
końca XVIII w. i dalej tylko, że od 1782
już w posiadaniu księży diecezjalnych.
Z gości, krótkie wystąpienia mieli
jeszcze prof. dr hab. inż. Andrzej Sko-
rupa i prof. dr hab. Sławomir Ciołek-
Czarnecki, Radca Zwierzchnictwa
Wydarzenia
Na Spiszu