„Na Spiszu” nr 3 (72) 2009 r.
40
- Bronił też z innymi polskich praw do Morskiego Oka,
- Aktywny budziciel świadomości narodowej wśród polskich
góral na terenach Górnych Węgier (dzisiaj Słowacji),
- Współzałożyciel i redaktor „Gazety Podhalańskiej” 1913-
1935, wielce zasłużonej dla sprawy Spisza i Orawy, później
do 1939 roku wychodzącej pod tytułem Gazeta Podhala pod
red. Michała Balary z Frydmana.
- Zasłużony działacz plebiscytowy i Starosta Spisko – Orawski
(1920- 1925)
- W przyszłym roku obchodzić będziemy 150 rocznicę jego
urodzin - 16.06.1860
Jeszcze kilka słów o Towarzystwie Bursy Gimnazjalnej
im. dr. Jana Bednarskiego, które działa pod wezwaniem św.
Stanisława Kostki. Początki Towarzystwa sięgają do pierwszych
lat XX w., a konkretnie do roku 1904. W tym roku, dzięki dłu-
goletnim staraniom wielu osób, w tym dr. Jana Bednarskiego,
cesarz Franciszek Józef I raczył ,,najłaskawiej najwyższym
rozporządzeniem z dnia 5 lipca 1904 r. zezwolić na utworzenie
rządowego gimnazjum w Nowym Targu.” Wiedząc, że do gim-
nazjum będzie uczęszczała młodzież z Podhala, Spisza, Orawy,
młodzież często biedna, że pojawią się problemy z zakwatero-
waniem uczniów, dr Jan Bednarski wystąpił z inicjatywą powo-
łania Towarzystwa Bursy Gimnazjalnej. Dzięki jego staraniom
dnia 4 grudnia 1904 r. ukonstytuowało się Towarzystwo Bursy
im. św. Stanisława Kostki. A zatem dzieje Towarzystwa będą
związane z działalnością nowotarskiego gimnazjum, chociaż
stowarzyszenie będzie niezależne od szkoły.
Towarzystwo wystąpiło z inicjatywą budowy internatu
i uzasadniało, że inicjatywa ta wykracza poza potrzeby środo-
wiska lokalnego. Świadczy o tym list dyrektora gimnazjum dr.
Kazimierza Krotoskiego skierowany do prof. Leona Mańkow-
skiego, w którym czytamy ,,Ponieważ znaczna część uczniów
znajduje się na stancjach u ludzi socjalizmem zarażonych, jest
niebezpieczeństwo, iż propaganda przewrotu wedrze się do
serc, jeszcze nie zepsutej, tyle obiecującej oświaty górskiej (…)
Uchronić od tej zarazy umysłowej naszych czasów może jedynie
dobrze prowadzona bursa. (…) W naszem na polskich kresach
położonem Podhalu mamy nie tylko lokalne zadanie do speł-
nienia, ale także ogólnonarodowe dla znacznej części Polskiego
Spisza i Polskiej Orawy (…) Być może, że nasze trudne położe-
nie i nasze polskie cele wychowawcze uzna J. W. Pan Profesor
za tyle ważne pod względem społecznym i narodowym, by w tę
stronę skierować na chwilę strumień swej dobroczynności’’.
Przesłane po całym powiecie i kraju odezwy - co możemy
przeczytać w sprawozdaniu z czynności Towarzystwa - odnio-
sły pozytywny skutek. Do 1909 r. zebrano ponad 20 000 K.
W celu pozyskania środków finansowych organizowano
kwesty i bale dobroczynne. Festyn zorganizowany w sierpniu
1908 r. przez dr. J. Bednarskiego, wicemarszałka Andrzeja Lgoc-
kiego i Stowarzyszenie WPP Salomejek w Zakopanem przyniósł
587 K, 45 H. Bal zorganizowany przez dr. Andrzeja Chramca
w styczniu 1913 r. dał dochód w wysokości 2774 K. To tylko
niektóre imprezy organizowane przez członków Towarzystwa
wśród których dominowali profesorowie Gimnazjum i znaczące
osoby w powiecie. Zwracano się o wsparcie finansowe do władz
starostwa, gmin i instytucji. W efekcie tych działań postawiony
budynek 20 czerwca 1913 r. poświęcił i nadał mu imię św.
Stanisława Kostki ks. biskup Anatol Nowak. Było to ważne
wydarzenie w życiu Towarzystwa. Idea, która przyświecała
jego powstaniu, została zrealizowana. W dowód wdzięczności
dr Jan Bednarski otrzymał honorowe członkostwo Towarzystwa,
a w budynku bursy wmurowano tablicę pamiątkową z napisem:
DR. JANOWI BEDNARSKIEMU ZAŁOżYCIELOWI
BURSY 1912.
Po II wojnie światowej Towarzystwo nie wznowiło dzia-
łalności, można powiedzieć, że pamięć o nim powoli ulegała
zapomnieniu, podobnie jak o osobie Jana Bednarskiego.
Stowarzyszenie po reaktywacji działa już 15 lat na rzecz
I Liceum Ogólnokształcącego im. Seweryna Goszczyńskiego
w Nowym Targu. Zebranie założycielskie w budynku liceum
odbyło się 16 listopada 1992 r., a grupa założycielska liczyła
17 osób. Jego działalność wspiera zarówno Franciszek Jan-
czyk (emerytowany dyrektor szkoły), jak i aktualna dyrektor
Maria Kopeć. Pozyskanymi środkami Towarzystwo wspiera
modernizację szkoły i potrzeby biedniejszych uczniów. Po-
trzebuje wsparcia na niezwykle szczytne statutowe cele, a na
jego rzecz można przekazywać też 1% z podatku PIT, bowiem
zarejestrowane jest jako Organizacja Pożytku Publicznego
KRS: 0000073550 Potrzebne dane znajdziecie Państwo
na stronie http://www.tbg.nowytarg.pl/ . TBG nawiązało
współpracę z Polskim Towarzystwem Historycznym oddział
w Nowym Targu. 8 kwietnia 2009 r. podpisano w budynku Bursy
Deklarację o współpracy, a z jej treści wynika, że PTH znalazło
w budynku Bursy swoją siedzibę i miejsce na organizowanie
spotkań oraz imprez. Na czele stowarzyszenia, które wspiera
90 członków stoi zarząd w składzie: Danuta Hajnos − prze-
wodnicząca, Franciszek Janczy – wiceprzewodniczący, Jacenty
Rajski − członek zarządu, Małgorzata Cyrwus − skarbnik
Mirosława Czyż – sekretarz.
Po wakacyjnej przerwie Polskie Towarzystwo Historyczne
oraz Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej im. dr. Jana Bednar-
skiego wznowiło cykl wykładów połączonych z prezentacjami
multimedialnymi poświęconymi historii, kulturze i tradycji na-
szego regionu. Tym razem w dniu 23 sierpnia br. o dziedzictwie
kulturowym Spisza mówiła mgr Elżbieta Łukuś. Prelegentka
jest nauczycielką, regionalistką, działaczką społeczną z pasją
pracującą z młodzieżą na rzecz regionu, zarazem naszą kole-
żanką z kolegium redakcyjnego gazety „Na Spiszu”.
(red)
Od lewej: Danuta Hajnos, Robert Kowalski podczas
rozmowy z Jerzym Roszkowskim
