„Na Spiszu” nr 3 (60) 2006 r.
32
W roku szkolnym 1949/1950 byłem nauczycielem
w szkole podstawowej ze słowackim językiem nauczania
w Łapszach Niżnych. W tym czasie dowiedziałem się, że
w Niedzicy pod zamkiem odkopano szkielet mamuta. Za-
ciekawiony tą informacją zorganizowałem wycieczkę mło-
dzieży szkolnej, celem obejrzenia wykopaliska. Dostęp-
nym wówczas środkiem lokomocji były furmanki konne.
Nająłem woźnicę z dużym wozem, na który zmieściło się
dość dużo uczniów starszych klas.
Na miejscu, pod zamkiem zastaliśmy rozkopany ka-
wałek ziemi i wydobyty kieł mamuta. Młodzież z wielką
uwagą wysłuchała opowieści geologów o pochodzeniu
i okresie przebywania mamutów na tym terenie. „Grzeba-
nie’’ w ziemi w okolicy Zamku Niedzickiego odbywało
się z powodu prac badawczych podłoża, w związku z za-
miarem budowania na Dunajcu, pod
zamkiem, zapory wodnej.
Tematem „mamucim” przestałem
się zajmować ze względu na mój wy-
jazd na studia do Krakowa, na Uniwer-
sytecie Jagiellońskim, które trwały od
1950 – 1955 roku.
Potem podjąłem pracę zawodo-
wą w Krakowie.
O niedzickim mamucie przypo-
mniałem sobie po latach podczas zwie-
dzania eksponatów muzealnych roz-
mieszczonych w komnatach niedzic-
kiego zamku. Na jednej ze ścian była
rozpostarta skóra niedźwiedzia - podobno kanadyjskiego.
Pomyślałem wówczas, że dlaczego do tej pory na zamku
nie ma w ogóle żadnej informacji o wykopalisku mamuta
i nie eksponuje się tu wykopanych z ziemi, przynajmniej
kłów mamucich.
Zapytałem o to ówczesnego dyrektora muzeum dok-
tora Baranowskiego . Dyrektor był zdziwiony moim py-
taniem, oczywiście nie usłyszałem od niego żadnego wy-
jaśnienia.
Moim obsesyjnym mamucim tematem, zaintereso-
wałem posła Grabowskiego, kandydującego wówczas na
urząd prezydenta RP, podczas jego pobytu w Niedzicy na
zamku, w gronie delegacji góralskiej przybyłej na uroczy-
stość regionalną. Temat zanotowano, lecz bez efektu.
Pełniąc funkcje Przewodniczącego Rady Gminy
w Łapszach Niżnych, miałem możliwość rozmawiania
z wójtem gminy na różne tematy, między innymi na te-
mat potrzeby wyjaśnienia miejsca przechowywania wy-
kopanych w Niedzicy szczątków mamuta.
W dniu 25.II. 2006 r na Zamku Dunajec w Niedzi-
cy, odbyła się konferencja z udziałem licznych gości. Na
Mamucia obsesja
konferencji została zaprezentowana przez autorów książ-
ka pod tytułem: „Zamek Dunajec w Niedzicy”. Pod ko-
niec prezentacji zaproszono zebranych do dyskusji. Po-
prosiłem o głos, gdyż postanowiłem ponownie w obec-
ności szacownych gości zapytać, czy wiadomo im o fak-
cie odkopanego pod zamkiem mamuta i czy nie należy
doprowadzić do powrotu do muzeum niedzickiego, wy-
kopanych w 1949 roku szczątków. Moje pytanie padło na
dobry grunt, w osobie wójta gminy Łapsze Niżne, który
podjął starania o wyjaśnienie tego tematu.
W Dzienniku Polskim – Podhalańskim z dnia
15.V.2006 r pani redaktor Teresa Zielińska napisała, że:
„ wszystko wskazuje na to, ze mamut stanie się kolejną
– obok m. in. Zamku w Niedzicy, Jeziora Czorsztyńskie-
go, Szlaku Gotyckiego, czy walorów krajobrazowych –
atrakcją turystyczną gminy Łapsze Niżne.”
Aktualny stan wiedzy na temat mamuta jest nastę-
pujący : wójt gminy Łapsze Niżne otrzymał z Muzeum
Ziemi PAN w Warszawie informację
o wydobytych w Niedzicy fragmen-
tach mamuta
Cytuję tekst pani Teresy Zieliń-
skiej: „ Szczątki kostne zwierzęcia od-
kryto w 1949 roku. Znaleziono wów-
czas m.in. czaszkę z dwoma kłami
(jeden był kompletny i miał długość
2 m), szczękę dolną, dwie łopatki,
fragment kości ramieniowej, dwie ko-
ści łokciowe, dwie promieniowe, część
kości stóp, dwie kości udowe, frag-
ment kości goleniowej, szereg kręgów
oraz liczne fragmenty żeber. Fragmen-
ty szkieletu są przechowywane w zbiorach Muzeum Ziemi
PAN. Okazuje się jednak, że stan znalezionych kości jest zły
i w związku z tym nie mają one żadnych walorów wysta-
wienniczych, mają natomiast znaczenie dokumentacyjne.
Wydobyte w Niedzicy fragmenty mamuta opisał
w 1950 roku doc . Julian Kulczycki – pracownik nauko-
wy Muzeum Ziemi PAN.
Mamuty wyginęły około 10 000 lat temu.”
Jak się okazuje, stan kości, które obecnie mają kon-
systencję masła nie pozwoli na urządzenie wystawy na
Zamku w Niedzicy.
Wójt proponuje, aby w rejonie pawilonu wystawowe-
go na koronie zapory w Niedzicy umieścić odpowiednią
informację o wykopalisku i ewentualnie wyeksponować
tam, nadające się jeszcze do tego szczątki mamuta.
Gratuluję wójtowi gminy Łapsze Niżne – Antonie-
mu Kapołce dociekliwości w poszukiwaniu skarbu sprzed
10 000 lat.
Sprawdziło się więc stare porzekadło:
„Szukajcie a znajdziecie”.
Franciszek Payerhin
