19
„Na Spiszu” nr 3 (60) 2006 r.
U południowego podnóża Pienin Spiskich nad rzeką
Łapszanką leża wieś spiska Łapsze Niżne. W dokumen-
cie zwanym schematyzmem spiskim jest mowa o 1174
jako dacie powstanie wsi, ale inne dokumenty wyklucza-
ją tak wczesne pochodzenie Łapsz. Pewna, potwierdzona
przez historyków informacja o powstaniu Łapsz określa
powstanie wsi na 1340r. W 1364r. wieś jest już podzie-
lona na Łapsze Niżne i Łapsze Wyżne, parafia jest nadal
jedna. Początek swój, powstanie zawdzięczają Łapsze
Niżne bożogrobcom – miechowitom.
£apsze Ni¿ne
Prezentacje wsi spiskich
Kościól pw. św. Kwiryna
na pomoc powstańcom chohołowskim. Oddział sformo-
wany przez właściciela dworu w Harklowej-Krobickiego
i dworu w Czorsztynie- Drohojowskiego został zawrócony
z granicy węgiersko- galicyjskiej. Dwa lata później w cza-
sie Wiosny Ludów z ganku dworu szlacheckiego w Łap-
szach Niżnych odnotowano uroczyście zniesienie pańsz-
czyzny w północnych Węgrzech czyli między innymi na
Spiszu. Podróżnik i pisarz Tripplin tak odnotował ten fakt:
...”Chmara hajduków wystrzelała swe pistolety na wiatr,
zatętniły dzwony w pobliskim kościele, zagrzmiały nawet
moździerze kościelne”... Kolejnym przejawem patrioty-
zmu miejscowej ludności okazały się lata akcji plebiscy-
towej (1918-1920) kiedy mieszkańcy Spisza mieli zdecy-
dować o swojej przynależności do wskrzeszonej po 123
latach zaborów Polski lub do nowo powstałego państwa-
Czechosłowacji. Na nic zdały się starania miejscowych
działaczy, plebiscyt odwołano, a o losie Spiszaków zde-
cydowały państwa zachodnie (Rada Ambasadorów). Osta-
tecznie od 1920 roku do Polski należy 14 miejscowości
spiskich, z jednym wyjątkiem; 1 września 1939 roku pol-
skie Zamagurze zajęły wojska niemieckie oraz słowackie
i na okres sześciu lat (1939-1945) Spisz stał się częścią
Słowacji. Od 1945 roku wspomniane 14 wsi Zamagurza
w tym także Łapsze Niżne należą do Polski.
Od 1945 roku administrowanie parafią obejmują za-
konnicy- Ojcowie Reformaci, którzy przekazują parafię
w 1957 księżom Pijarom, pracującym w Łapszach Niż-
nych do dziś. Dla zilustrowania wielkości wsi wspom-
ne, że już w 1818 roku Łapsze liczyły 686 mieszkańców
w tym 24 żydów, resztę stanowili katolicy. Przez cały
wiek XIX do Łapsz należał przysiółek Kotelnicze, dzi-
siaj rośnie w tym miejscu las. Wieś nawiedzały często za-
razy co tłumaczy gwałtowny spadek liczby mieszkańców
i utrzymywanie się aż do XX wieku liczby kilkuset osób.
Największe zarazy odnotowano w 1792 roku gdzie w
samym tylko miesiącu maju zmarło w Łapszach Niż-
Od samego początku parafia Łapsze Niżne byłą zwią-
zana z Zakonem Kanoników Regularnych Opiekunów
Świętego Grobu Pańskiego Jerozolimskiego czyli inaczej
z bożogrobcami. Parafia Łapsze Niżne była w posiadaniu
i administracji miechowitów do 1786 roku, kiedy to po
kasacie bożogrobców na terenie Węgier duszpasterstwo
nada parafią objął kler diecezjalny. W tym miejscu na-
leży wyjaśnić, że Łapsze Niżne podobnie jak cały Spisz
w XIV wieku Polska utraciła na rzecz Węgier. Dopiero
w XX wieku politycznie i administracyjnie Łapsze Niż-
ne i kilkanaście innych wsi Zamagurza Spiskiego wróci-
ło do Macierzy- do Polski.
W XV wieku wieś zniszczyli Husyci. Najeźdźcy spalili
wtedy posiadłości bożogrobców tj. Lendak, Hanuszowce
i Łapsze Niżne. Zakonnicy zostali wtedy wymordowani,
kościoły zniszczone. W czasie rebelii w Królestwie Wę-
gier w 1675 roku walki dotarły również na teren Łapsz
Niżnych. Wtedy został zamordowany sołtys wsi- Woj-
ciech Łapszański, co dokumentuje chorągiew wotywna
z herbem wspomnianego sołtysa odnotowana w parafial-
nych kronikach. W 1846 roku Łapsze Niżne był punktem
zbornym dla spiskich i podhalańskich chłopów spieszącym
Nieistniejący kasztel z XVIII w., obecnie w tym miejscu
stoi Urząd Gminy, fot. arch.
