„Na Spiszu” nr 2 (59) 2006 r.
30
Pierwsza pewna wiadomość o kościele św. Bartło-
mieja w Niedzicy , ufundowanego przez Kokosza Be-
rzeviczego, pochodzi z 1326 roku. Naukowcy przyjmu-
ją, że musiał on powstać w czasie lokowania wsi, czy-
li w latach 1314-1320. Właśnie o kościele w Niedzicy
i parafii św. Bartłomieja mowa była podczas sympozjum
naukowego w Krakowie. Spotkanie to przyniosło rów-
nież kilka istotnych rozstrzygnięć dotyczących niedzic-
kiego kościoła.
Sympozjum odbywało się w Instytucie Jana Pawła II
w Krakowie, a towarzyszyła mu pełna twórczego myśle-
nia i życzliwości atmosfera. A skoro głównym tematem
sesji był kościół i parafia w Niedzicy, to nie mogło brak-
nąć spiskich elementów. Wystarczyło spojrzeć na odziane
w stroje regionalne gaździny albo spróbować przygotowa-
ne przez nie spiskie specjały, jak: derkliki, grulownik czy
rogi, by poczuć się niczym w samym sercu Spisza.
A spotkanie przyciągnęło wiele znakomitości ze świa-
ta nauki, ale też miłośników spiskiego regionu i jego kul-
tury. Byli więc historycy sztuki, konserwatorzy oraz stu-
denci. Przy takiej okazji nie mogło zabraknąć również
przedstawicieli władz samorządowych gminy Łapsze Niż-
ne: wójta Antoniego Kapołki, tamtejszych radnych, soł-
tysa Niedzicy, a także dyrektor Muzeum – Zespołu Zam-
kowego w Niedzicy Ewy Jaworowskiej-Mazur oraz pre-
zesa Zespołu Zbiorników Wodnych Jacka Młodkowskie-
go. Obecna była też Janka Burianova- konsul generalny
Republiki Słowacji w Krakowie, oraz jej zastępca Marek
Lisansky. Sympozjum zaszczycił również swoją obecno-
ścią ks. Kar. Franciszek Macharski. Wśród prelegentów
byli: Tadeusz Trajdos, Elżbieta Łukuś, Piotr Stępień, Ma-
rek Walczak, Jerzy Gadomski, Andrzej Guzik, Marcin Ja-
sinowicz, Helena Małkiewicz i Antoni Guzik. Tematyka
sympozjum była dość obszerna, bo obejmowała zagadnie-
nia począwszy od treści kultu religijnego, które prof. Ta-
deusz Trajdos przedstawił w ujęciu historycznym, przez
obrzędowość religijną, wątek kaplicyy zamkowej, archi-
tekturę kośćioła w Niedzicy i znajdującą się tam gotycką
nastawę ołtarzową, o której z kolei mówił prof. Jerzy Ga-
domski, po gotyckie malowidła ścienne w prezbiterium
i nawie niedzickiego kościoła, i jego barkowy wystrój oraz
prace konserwatorskie. Doskonałą ilustracją do wygłasza-
nych referatów były prezentacje audiowizualne. Sympo-
zjum w Krakowie przyniosło też kilka istotnych dla ko-
ścioła i parafii w Niedzicy rozstrzygnięć. Chodzi m.in.
o 20 tablic ściennych znajdujących się na północnej
Ścianie kościoła. Naukowcy zgodzili się, że 10
z nich dotyczy dekalogu, natomiast 7- grzechów głównych.
Nie można natomiast rozpoznać pozostałych 3, bowiem
ubytki są zbyt duże. Ustalono również daty malowideł
w prezbiterium, szacując ich powstanie na przełom XIV
i XV wieku. Naukowcy ocenili także datę powstania sceny
ukrzyżowania Chrystusa, która znajduje się na północnej
ścianie prezbiterium. Wokół ukrzyżowanego Jezusa znaj-
duje się wieniec z głów tych postaci, które brały udział
w ostatnich godzinach Jego życia oraz narzędzia męki.
Specjaliści twierdzą, że to malowidło pochodzi z lat 1410-
-1420. Kościół w Niedzicy to jeden z najbardziej zabyt-
kowych i najpiękniejszych obiektów sakralnych na pol-
skim Spiszu. Tu znajduje się ołtarz Matki Boskiej Bole-
snej z zabytkową pietą i ambona z XVIII wieku. Z tego
okresu pochodzi również przepiękny chór bogato zdo-
biony wraz z obrazami przedstawiającymi sceny z życia
Pana Jezusa. Zachowała się część XV-wiecznego trypty-
ku ze scenami męczeńskiej śmierci św. Bartłomieja oraz
XVII-wieczny ołtarz w kaplicy św. Andrzeja, przeniesio-
ny z kaplicy zamkowej.
Warto jeszcze dodać, że sympozjum prowadził ks.
prof. Zdzisław Kliś oraz o. dr hab. Józef Marecki. Orga-
nizatorami sesji naukowej byli: Katedra Sztuki Starożyt-
nej i średniowiecznej wydziału Historii Kościoła Papie-
skiej Akademii Teologicznej w Krakowie, Sekcja Sztuki
Sakralnej Polskiego Towarzystwa Teologicznego w Kra-
kowie oraz parafia św. Bartłomieja w Niedzicy.
Elżbieta Łukuś
Niedzicki kościół po krakowskim sympozjum
odkrył parę tajemnic
