19
„Na Spiszu” nr 1 (58) 2006 r.
jest, że Sobieski wracał do Polski przez Lubowlę i Sącz,
a nie przez Zamagurze, nie mógł więc przejeżdżać przez
Frydman.
M. Balara pisał, że rok później wracała tędy część
oddziałów królewskich i kilku maruderów pochowano
na miejscowym, wtedy przykościelnym cmentarzu. W cza-
sie prac wykopaliskowych prowadzonych przed rozpo-
częciem budowy zapory, przy kościele od strony zakry-
stii natrafiono na zbiorową mogiłę. Naoczny świadek po-
daje, że „dół o rozmiarach ok. 2,5 x 3 metry krył dużą
ilość kości”. Nie wiadomo jednak, czy był to pochówek
żołnierzy spod Wiednia.
Inna wersja podania głosi, że może to być zbiorcza mo-
giła 100 mieszkańców osady frydmańskiej, którym Tata-
rzy w czasie najazdu w XIII w. ścięli głowy i tu ich wspól-
nie pochowano. O tym wydarzeniu ma zaświadczać głowa
męska umieszczona na północnej stronie kościoła.
W 1832 roku, co jest faktem niezaprzeczalnym, od-
wiedził Frydman poeta Seweryn Goszczyński. W swoim
„Dzienniku podróży do Tatrów” podał, iż na plebanii za-
stał obszerny księgozbiór w liczbie ok. 2000 egzemplarzy
dzieł w różnych językach, natomiast w piwnicach „pół-
ki uginały się pod ciężarem wina”. Goszczyński zwiedził
również kasztel.
Zabytki
Wieś posiada bogate dziedzictwo historyczne. Jed-
ną z nich jest jej układ przestrzenny. Rozplanowanie za-
budowy, dróg i rozłogów pól ma genezę sięgającą XIV
wiecznej lokacji i jest zaliczane do najlepiej zachowanych
na Zamagurzu Spiskim.
Początkowo parafia Frydman obejmowała także Dursztyn
i Trybsz ( do 1769 r.) Do najstarszych elementów kościoła
należą: romańskie okienko we wschodniej ścianie zakry-
stii, kroksztyn z rzeźbioną głową na północno – wschod-
nim narożniku nawy oraz portal w nawie od strony połu-
dniowej. Gotycką bryłę kościoła wieńczy wieża zbudo-
wana na planie kwadratu, zwężająca się nieco ku górze,
zakończona renesansową attyką z elementami w kształ-
cie jaskółczego ogona., pod którą do 1781 roku znajdo-
wała się drewniana hurdycja (ganek strażniczy). Od stro-
ny północnej dobudowano kaplicę Matki Bożej Karme-
litańskiej (1764 r.). Kościół w swej bryle łączy elemen-
ty architektury romańskiej, gotyckiej, renesansowej i ba-
rokowej. W ciągu dziejów odnawiany był wielokrotnie
(1683, 1708, 1751 – 69), co pozostawiło ślad na wystro-
ju jego wnętrza. Od roku 1986, w którym parafię objął ks.
Ludwik Węgrzyn cały czas prowadzone są prace remon-
towe i konserwatorskie. Między innymi kościół pokryto
blachą miedzianą, odnowiono ołtarze, ambonę, chór, po-
łożono nową posadzkę z ogrzewaniem podłogowym, od-
restaurowano kaplicę Matki Bożej Karmelitańskiej. Wnę-
trze kościoła urzeka późnobarokowym wystrojem, pocho-
dzącym głównie z XVIII w. Jednorodny zespół tworzą
wykonane w latach 1751 – 1769: ołtarz główny (przed-
stawia scenę zabójstwa św. Stanisława biskupa – patrona
kościoła), ołtarze boczne ( Matki Bożej Szkaplerznej i –
kiedyś świętego Mikołaja – dziś Ukrzyżowania) o boga-
tych elementach zdobniczych, dekoracyjna belka tęczo-
wa oraz chór muzyczny. A. Skorupa podaje, że na pocz.
XVIII wieku kościół posiadał cztery ołtarze, w tym dwa
Matki Bożej. Czwarty ołtarz, nie istniejący, znajdował
się w miejscu, gdzie dziś stoi figura Matki Bożej z Lourd.
Przed I wojną światową przywiózł ją furmanką zaprzę-
gniętą w parę koni z odległej Spiskiej Białej Jan Prelich
z Frydmana. Do Spiskiej Białej przywieziono ją z Wiednia
koleją. W czasie wymiany posadzki okazało się, że przy
tej właśnie ścianie znajdowała się kamienna płyta, taka
sama jak przy innych ołtarzach. To odkrycie potwierdza
przypuszczenia, że brakujący czwarty ołtarz znajdował
się właśnie w tym miejscu. Rokokowe są feretrony, stal-
le, baldachim procesyjny oraz kielichy, kadzielnica i łód-
ka na kadzidło.
Prawdziwą perełką świątyni jest ośmioboczna ka-
plica Matki Bożej Karmelitańskiej, ufundowana przez
tutejszego proboszcza ks. Michała Lorencsa, ukończo-
na w 1764 roku.
Papież Pius VI nadał w roku 1784 „odpust zupeł-
ny” dla tej kaplicy na dzień 16 lipca. Zbudowana zosta-
ła na planie ośmiokąta, co było przydatne w przypadku
świątyni odpustowej mieszczącej gromady ludzi przystę-
pujących do spowiedzi i komunii świętej. Stąd w kaplicy
osiem narożnych wnęk przeznaczonych na konfesjonały
Kościół z attyką, Frydman 1939 r. z arch. JK
Miejscowość posiada wiele cennych średniowiecz-
nych zabytków. Należy do nich murowany, wczesnogo-
tycki kościół pod wezwaniem świętego Stanisława Bi-
skupa. Wzniesiono go na przełomie XIII i XIV wieku
i z tego okresu pochodzi jego ogólna bryła. Jest to najstar-
szy zabytek architektury sakralnej na Polskim Podtatrzu.
