18
„Na Spiszu” nr 1 (58) 2006 r.
Frydman to duża wieś położona na Zamagurzu Spi-
skim, na wysokości 530 m n. p. m. Leży w Kotlinie No-
wotarskiej, 16 km na wschód od Nowego Targu, w miej-
scu gdzie Białka wpada do Jeziora Czorsztyńskiego. Za-
liczana jest do najciekawszych, a zarazem najstarszych
wsi Polskiego Spisza. Niewątpliwie w II poł. XIII w. była
tu osada o charakterze parafialnym, o czym świadczy ist-
nienie parafii pod wezwaniem św. Stanisława ze Szcze-
panowa. Lokacja wsi nastąpiła około 1308 roku, kie-
dy to sołtys z Huncowiec, niejaki Frydrych (Fryderyk)
na miejscu starej osady lokował wieś na prawie niemiec-
kim na obszarze 60 łanów rozłożonych po obu stronach
Białki. Wieś otrzymała targ wtorkowy, wolności cel-
ne i określano ją jako forum, czyli targ. Pozostając cały
czas własnością szlachecką jako duża wieś rzemieślni-
czo – rolnicza, pełnych praw miejskich nigdy nie uzyska-
ła, ale status miasteczka utrzymała do XVII wieku, dys-
ponując m.in. własną miejską pieczęcią ławników. Znaj-
duje się ona w muzeum w Lewoczy. Zamysł utworzenia
tu miasteczka pozostał widoczny w układzie przestrzen-
nym placowo – ulicowym wokół kościoła.
nie Jerzego Horvatha z Palocsy, pana zamku niedzickie-
go, który wybudował we wsi kasztel. Po rozpadzie dóbr
niedzickich Frydman został własnością Aladara Salamo-
na. Po I wojnie światowej wieś włączono w granice Pol-
ski, a w okresie II wojny światowej należała, wraz z ca-
łym Spiszem, do hlinkowskiej Słowacji. W 1945 roku
wrócił do Polski.
Frydman kryje wiele ciekawych opowieści o dziejach
wsi, ludziach i miejscach, które nie zostały spisane. Nie-
które z nich zanotował urodzony we Frydmanie Michał
Balara pisarz i społecznik oraz wielki miłośnik kultury
Spisza, autor: m. in. zbioru ludowych legend i podań za-
pisanych w gwarze spiskiej (Spiski kotlik dukatów, Na Spi-
szu .) Pozwolę sobie zacytować niektóre historie zasły-
szane od najstarszych mieszkańców wsi, które jako ustny
przekaz przetrwały w pamięci frydmanian wiele lat. Jed-
ną z nich jest informacja, iż we Frydmanie w 1890 roku
działała poczta. Nie wiadomo jak nazywał się pierwszy
listonosz, ale od 1900 do 1920 roku posadę tę piastowa-
ła niejaka pani Warazynowa pochodzenia węgierskiego,
którą zwano madziarką. Pocztę z Frydmana wożono ko-
niem do Spiskiej Białej na stację kolejową ( Spisz Środ-
kowy – 45 kilometrów od Frydmana).
Frydman
Prezentacje wsi spiskich
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1320
roku i dotyczy aktu sprzedaży wsi przez mistrza Koko-
sza Berzewiczego na rzecz swego brata Jana i bratan-
ka Michała. Wymieniona zostaje w nim nazwa „Fridma-
nvagasa”, czyli „poręba Frydmana”, prawdopodobnie
zasadźcy wsi. Frydman pozostawał cały czas w posiada-
niu właścicieli tzw. klucza dunajeckiego i jego losy splo-
tły się z dziejami właścicieli tych dóbr. Od początku XIV
w. Frydman należał do państwa węgierskiego. W latach
1528 -89 wieś była własnością rodziny Łaskich, a następ-
Widok z lotu ptaka na Frydman, lata 70-te XX w.
Procesja wokół kościoła, lata 40-te XX w.
Fot. z arch. rodziny Żołądków
Jeszcze przed I wojną światową 3 kilometry na połu-
dniowy wschód od Frydmana mieszkało trzech gazdów,
którzy należeli do wsi. Mieli tam zabudowania gospo-
darcze i pole. Jeden z nich nazywał się „Rzyminiowski”
i od jego nazwiska miejsce to nazywa się Rzyminiowe.
Dziś rośnie tam las, ale najstarsi ludzie ze wsi opowiada-
ją, że pamiętają jeszcze ślady po tych zabudowaniach.
Z dziejami wsi związana jest też legenda, która gło-
si, że w 1683 roku Frydman odwiedził Jan III Sobieski,
wracając z wyprawy wiedeńskiej. Wysłuchał nabożeń-
stwa dziękczynnego w miejscowym kościele oraz ofia-
rował frydmańskiemu kościołowi cenne votum w posta-
ci złotego krzyżyka wysadzanego brylantami. Faktem
