background image
21
„Na Spiszu” nr 2 (56) 2005 r.
W środku pani Teresa - siostra błogosławionego Józefa
W stroju spiskim wyróżniamy trzy odmiany :
1/. Jurgowską - obejmującą Jurgów, Czarną Górę,
Rzepiska,
2/. Trybską - obejmującą Trybsz, Dursztyn, Krempachy
i Nową Białą
3/. Kacwińską - obejmującą Kacwin, Łapsze Wyżne, Niż-
ne, Łapszankę, Frydman, Falsztyn i Niedzicę.
W tych trzech wymienionych odmianach najbar-
dziej nietypowym jest strój odmiany jurgowskiej, gdzie
zarówno w ubiorze kobiecym jak i męskim widać szereg
elementów nie spotykanych na innych terenach Spisza.
Charakterystyczne są tu krótkie sukmanki, portki z ha-
ftowanymi sercowatymi parzenicami, brak zielonych
kamizelek, kapelusze typu podhalańskiego z pióropuszami
u drużbów. Tu też mężczyźni noszą kierpce. W stroju
kobiecym - czerwone langlijowe spódnice i haftowane
czarną nicią koszule.
Odmiana trybska ma pewne cechy pokrewne kacwiń-
skiej, wyrażające się w kroju sukman męskich i zielonych
lajbijkach, czyli kamizelkach, kapeluszach z krezami pod-
winiętymi. Różnice natomiast pomiędzy obu odmianami
polegały na sposobie zdobienia spodni i sukman.
W grupie kacwińskiej występowały plecione ze sznur-
ka borytasy i sukmany zdobione aplikacjami z jangliji,
podczas gdy w grupie trybskiej borytasów nie noszono,
sukmany zdobiono haftem. W stroju kobiecym elementem
wspólnym są spódnice z kanafasu. Wyjątkiem na obszarze
odmiany trybskiej stanowią ubiory noszone w Krempa-
chach i Nowej Białej. Wyodrębniają się one sposobem
zdobienia spodni tzw. cyframi pokrewnymi w założeniu
z kacwińskimi borytasami.
Spiszacy z Trybsza i Dursztyna noszą spodnie z pa-
rzenicami odmiennego typu niż w Krempachach i Nowej
Białej. Poza różnicami lokalnymi przejawiającymi się w
rodzajach materiałów i kroju, czy sposobie zdobienia,
występują również różnice w odrębnej terminologii
używanej w zasięgu poszczególnych odmian strojów.
Co ciekawe, różnice w stroju pomiędzy poszczególnymi
rejonami Polskiego Spisza, pokrywają się przeważnie ze
zróżnicowaniem pewnych elementów języka potocznego
czyli gwary.
Julian Kowalczyk
Strój górali spiskich