background image
39
„Na Spiszu” nr 1 (66) 2008 r.
Stres
W naszym współczesnym świecie nasze umysły nawie-
dzają różne zagrożenia i wyzwania: niezapłacone rachunki,
brak pracy, choroby, nadąsani współmałżonkowie, kłótnie
w pracy, zepsuty samochód lub co innego, egzaminy koń-
cowe, humorzaści nauczyciele, pijany sąsiad, złe dni, itp.
Sytuacje te powodują stresy, są ich źródłem.
Co to jest stres? Co z nami robi?
Co my możemy z nim zrobić?
Kanadyjski fizjolog Hans Selye opisał stres jako uogól-
nioną reakcję naszego organizmu na stojące przed nim wy-
zwania. Zdaniem Selyego nasz organizm w przypadku za-
grożenia podejmuje próbę obrony i rozwiązania problemu
w postaci szeregu reakcji adaptacyjnych składających się
na tzw. ogólny zespół adaptacyjny./GAS/
Są to: reakcja alarmu, reakcja oporu, reakcja wyczer-
pania.
Reakcja alarmu
Kiedy stresor zostanie po raz pierwszy zauważony
uaktywnia się współczulna część układu autonomiczne-
go, wydzielając adrenalinę i dużo innych substancji. Cu-
kry, tłuszcze trafiają do krwioobiegu, żeby zapewnić szyb-
ki dostęp energii. Częstość oddechów wzrasta, erytrocy-
ty szybciej dostarczają tlen do mięśni, rąk, nóg, mózgu.
Rośnie także częstość rytmu serca, skacze ciśnienie krwi
i cały organizm mobilizuje się do piekielnej walki lub za-
dziwiającej ucieczki. Trawienie jest zatrzymane, pocenie
się i ślinienie zwiększone, układ endokrynny zwiększa pro-
dukcję hormonów w miarę jak adrenalina wylewa się do
krwi. Oczy wychodzą na wierzch, źrenice się rozszerzają,
a żołądek, jelita, mięśnie pęcherzyka żółciowego wpada-
ją w stan rozstroju. Wiele osób doznaje bólu brzucha i ma
biegunkę. Reakcja „walcz lub uciekaj” może być ciężką
próbą dla organizmu. Wystarczy, że człowiek dwa lub trzy
razy znajdzie się w takiej sytuacji, aby włączały się u nie-
go reakcje autonomicznie i automatycznie na samą myśl
o zagrożeniu. Początkowo uwarunkowana autonomicznie
reakcja lękowa, która ma na celu zwiększyć szansę prze-
życia, włącza się potem za każdym razem, gdy człowiek
znajdzie się w trudnej sytuacji.
Reakcja oporu
W miarę upływu czasu przystosowanie narządów, któ-
rego celem jest bezpośrednie radzenie sobie ze stresorem,
zaczyna się wyczerpywać. System narządów człowieka
zaczyna wysiadać.
Reakcja wyczerpania
Narastanie oporu, wyczerpanie narządów następują-
ce z reguły w reakcji na przedłużający się stres, powodu-
je zużywanie się organizmu. Powstają wrzody, nadciśnie-
nie, bóle głowy, kręgosłupa, pleców, stawów itp. a nawet
śmierć.
Kiedy życie jest pełne stresów, odporność i adaptacja
zaczyna się załamywać, a w rezultacie może rozwinąć się
poważna choroba.
Wyniki badań jasno wskazują na występowanie związ-
ku między stresem, a chorobą. Stres odgrywa główną
w rozwoju choroby wrzodowej, nadciśnienia tętniczego,
otyłości, niektórych postaciach raka, zaburzeń układu im-
munologicznego i zaburzeń psychicznych.
Szczególnie podkreśla się znaczenie stresu w choro-
bie wieńcowej. M.Friedman i R. Rosenman jako pierw-
si zaobserwowali związek pomiędzy zawałami serca,
a określonymi czynnikami osobowościowymi opisanymi
w 1959 r. jako wzorzec osobowości typu A. Osobowość ta
posiada takie cechy jak: skłonność do pośpiechu, niecier-
pliwość, dużą ambicję i wysoki poziom wrogości. Wyni-
ki badania przeprowadzonego przez T.H. Holmesa i R.H.
Rahego na Uniewersytecie Waszyngtońskim wykazały wy-
stępowanie bezpośredniego związku między liczbą i stop-
niem życiowych, a ryzykiem wystąpienia i nasileniem cho-
roby. Autorzy badania oceniali ilościowo zmiany życiowe
przy użyciu metody pod nazwą : Jednostki zmiany życio-
wej /Life Chang Units- LCU/.
Na szczycie ich listy znalazła się śmierć współmałżon-
ka, której przyporządkowali wartość 100. Separację oceni-
li na 65 pkt., pogodzenie się małżonków- 45 pkt., wakacje-
13 pkt. Święta Bożego Narodzenia otrzymały 12 pkt. gdyż
jak się okazuje napięcie może być spowodowane również
przez wydarzenia miłe i radosne, źródłem stresów mogą
być wydarzenia zarówno pozytywne jak i negatywne.
Holmes i Rahe stwierdzili, że:
- wydarzenia życiowe, które wymagają zmiany stylu ży-
cia są związane z początkiem choroby
- wystąpienie zmian życiowych to konieczna, ale nie wy-
starczająca przyczyna choroby
- istnieje bezpośredni związek pomiędzy wielkością zmian
życiowych i prawdopodobieństwem wystąpienia choroby.
U pacjentów z LCU wyższym niż 300 pkt ryzyko wystą-
pienia mniej poważnej choroby wynosi 80%.
W
ażne
spraWy
społeczno
-
psychologiczne
D
r
J
acek
Ś
Wist
, D
ursztyn
Zbliża się okres świąteczny, później czeka nas letni wypoczynek, a więc czas relaksu i regeneracji.
Przedstawiam kilka myśli pod rozwagę, by był to czas faktycznej regeneracji psychicznej i fizycznej.
Czasem nie wystarczy mieć po prostu wolne, żeby się zregenerować, bo to wolne może okazać się
kolejnym stresem, jeśli źle do niego podejdziemy.