11
„Na Spiszu” nr 4 (61) 2006 r.
Niedzica Zamek to nazwa administracyjna wsi sku-
pionej wokół zamku Dunajec w Niedzicy. W potocznym
języku występuje określenie na tę osadę jako „Zomek”,
a mieszkańcy nazywani są „Zomkowianie”.
Niedzica Zamek położona jest na Zamagurzu Spi-
skim, obecnie nad jeziorem Czorsztyńskim. Starsi
mieszkańcy opowiadają o pięknej dolinie Dunajca, o są-
siedzkich kontaktach z mieszkańcami Czorsztyna i spły-
wie na tratwach, który rozpoczynał się u podnóża zam-
ku. Niestety to już tylko wspomnienia, wiele zmieniło
się w ostatnich latach w krajobrazie wsi, sposobie i stylu
życia mieszkańców. Jezioro Czorsztyńskie przykryło
wiele „zomkowskich” pól i lasów: „Pulek”, „Bufołd”,
„Ogrody”, „Potok”, „Polana”. Nie ma już słynnej „Ka-
puśnicy”, gdzie w czasach „grofa” znajdowała się karcz-
ma, stodoły, stajnie dla bydła i koni oraz gorzelnia. Ta
ostatnia ponoć dobrze prosperowała, w wielkich becz-
kach znajdował się spirytus, który był przewożony za-
przęgiem konnym do rafinerii w Keżmarku. Po II wojnie
światowej na „Kapuśnicy”, w miejscu gdzie rozpoczynał
się spływ Dunajcem tętniło życie towarzyskie, zwłasz-
cza w niedzielę gromadziła się tu młodzież z pobliskich
wsi. Można było spędzić mile czas na rozmowach, słu-
chając muzyki Romów, którzy żegnali odjeżdżające ło-
dzie do Szczawnicy oraz posmakować lodów i różnych
napojów.
Niedzica – Zamek
Prezentacje wsi spiskich
Jerzemu Horwathowi z Paloczy, który wprowadził reli-
gię protestancką w swoich dobrach. W 1639 roku Stefan
Horwath wraca do wyznania religii katolickiej.W latach
1670 – 1770 zamek przejęła w dzierżawę katolicka
rodzina Joanellich, znana z licznych sakralnych funda-
cji w swoich dobrach. W 1683 –1684 zamek niedzicki
okupowali kuruce pod wodzą Jana Görgeya. Po okresie
stu lat zamek przejmuje ponownie szlachecka rodzina
Horwathów: Józef, a następnie jego syn Andrzej, po nim
brat Ferdynand i ostatni potomek Aleksander. Andrzej
Horwath rozbudował dolny zamek oraz wybudował
w skrzydle północnym salę balową. Organizował bale,
które słynęły na całe Węgry, życie towarzyskie kwitło.
Po pożarze rodzinnej twierdzy w Pławcu w 1817 roku,
z zamku Dunajec uczynił rezydencję mieszkalno – re-
prezentacyjną. Ostatni Palocsayowie prowadzili bogate
życie dworskie, a zatem zatrudniali ludzi różnych za-
wodów. W wyniku prowadzonych badań przez prof. Ta-
deusza Trajdosa poznajemy rzeszę osób pracujących na
rzecz zamku w XIX wieku.
Właściciele zamku posiadali liczne dobra w kluczu
dunajeckim, w związku z tym zatrudniali ludzi o róż-
nych profesjach: administratora dóbr, zarządcę, którego
powoływano z zaufanych, bogatych niedzickich chło-
pów. W 1822 roku funkcję tę pełnił Wojciech Neupauer.
Lasami zarządzał nadleśniczy, jemu podlegali oficjali-
ści –leśnicy. Ważną funkcję pełnił skarbnik – poborca,
który kontrolował dochody i wydatki, dokonywał regu-
larnych obliczeń bilansu, prowadził księgi rachunkowe.
Pan zamku zatrudniał też nauczyciela, który zajmował
się edukacją młodego pokolenia dziedziców, oraz biblio-
tekarza, geometrę czyli mierniczego pól. Na podzamczu
mieszkali też celnicy i urzędnicy. Osobliwością w 1888
roku była obecność fabrykanta serów, przybysza z nie-
mieckiej Szwajcarii, katolika Paula Otikey. Niższą ka-
tegorię osób zatrudnionych i osiedlonych na podzamczu
stanowili rzemieślnicy: kamieniarz, krawiec, kucharz,
kowal, snycerz, stolarz, rymarz, woźnica, fachowcy do
Niedzica Zamek powstała już w średniowieczu
w XIV wieku jako podzamcze, które stanowiło zaplecze
folwarczne, gospodarcze i usługowe przy Zamku Duna-
jec. Dzieje tej osady ściśle wiążą się z historią zamku
Dunajec, którą władali możnowładcy węgierscy: Berze-
wiczowie, Wilhelm Drugeth, rodzina Zapolyów, Łaskich
– była to jedyna polska rodzina. Niestety Olbracht Łaski
w 1589 roku sprzedał zamek wraz z całym dominium
