background image
Na Spiszu nr 1 (86) 2013 r.
10
Jednym z takich zakonów byli bo-
żogrobcy, czyli Kanonicy Regularni
Stróże Świętego Grobu Jerozolimskie-
go - zakonnicy z czarnym odzieniem,
na którym widniał podwójny krzyż ko-
loru czerwonego - godło zakonu.
Do Polski Bożogrobcy przybyli
w roku 1163 i założyli swój klasztor
w Miechowie - stąd ich nazwa polska
- Miechowici. W 1223 król węgier-
ski Andrzej II sprowadził bożogrob-
ców ma ziemię szaryską do Chmielo-
wa - dziś okolice Preszowa na Słowacji.
Kiedy w 1311 r krakowski wójt Al-
bert organizuje bunt przeciwko pol-
skiemu władcy - Władysławowi Ło-
kietkowi, brat owego wójta - Henryk
przełożony miechowskiego klaszto-
ru zostaje oskarżony o współudział
w buncie i uciekając przed królem szu-
ka schronienia w chmielowskim klasz-
torze miechowitów.
Nastaje rok 1313 kiedy Kokosz Be-
rzewiczy zakłada na prawie niemiec-
kim wsie: Łapsze Niżne, Spiskie Hanu-
szowce i Lendak. W tym samym czasie
dochodzi do zamiany dóbr miechowi-
tów w Chmielowie na położony bliżej
Miechowa – Lendak. Zamiany dokonali
przed obliczem Kapituły Spiskiej: pre-
pozyt konwentu miechowskiego Hen-
ryk II i Bracia Berzewiczowie: Kokosz
i Jan, a wszystko zostało potwierdzo-
ne przez króla Węgier - Karola Rober-
ta. Tak powstaje prepozytura lendac-
ka polskich miechowitów. W Łapszach
Niżnych w tym samym czasie Berze-
wiczowie fundują kościół pod wezwa-
niem św. Kwiryna (św. Kwiryn był bi-
skupem i męczennikiem, działał na
terenie dzisiejszej Chorwacji za cza-
sów cesarza Dioklecjana). Postać tego
świętego była obca dla tego regionu, ale
za to bardzo popularna i czczona w ro-
dzinnych stronach rodu Berzewiczych -
tj. na pograniczu Węgier, Austrii i Sty-
rii. Do dziś łapszańska świątynia jest
jedynym kościołem w Polsce jakie-
mu patronuje św. Kwiryn, jego postać
przedstawia obraz w głównym ołta-
rzu kościoła. Nowopowstałą świątynię
Berzewiczowie ofiarowują zakonowi
bożogrobców z pobliskiego Lendaku,
w ich posiadanie podarowane zostaje
również wsie Łapsze Niżne i Spiskie
Hanuszowce. Od tego momentu za-
kon będzie wywierał ogromny wpływ
na dzieje wsi i parafii i być może losy
tej miejscowości i okolicy byłyby zupeł-
nie inne gdyby nie ich obecność tutaj.
Zakon Bożogrobców obejmuje dusz-
pasterską opieką łapszański kościół,
sprowadzają tu polskich osadników
i ustanawiają w nich sołtysów, pro-
wadzą szkoły przy swoich klasztorach
w Lendaku i Spiskich Hanuszowcach
jak również w Łapszach Niżnych. Do
1904r. szkoła mieściła się na „plebani”,
od 1904r. w świeckim budynku,
W 1364r. wieś jest już podzielona
na Łapsze Niżne i Łapsze Wyżne, pa-
rafia jest nadal jedna. W 1441 i 1443
wieku wieś zniszczyli husyci (zwolen-
nicy nauk czeskiego Jana Husa przy-
wódcy ruchu religijnego, później ruchu
politycznego, prekursorzy twórców
reformacji) obozujący w okolicy nie-
dzickiego zamku i stamtąd organizu-
jący wypady w okolicę. Najeźdźcy spa-
lili wtedy posiadłości bożogrobców tj.
Lendak, Spiskie Hanuszowce i Łapsze
Niżne. Zakonnicy zostali wtedy wy-
mordowani, a kościoły zniszczone.
Zniszczeniu i obrabowaniu uległy też
wtedy klasztor w Czerwonym Klasz-
torze, klasztor na Falsztynie i kościół
w Kacwinie.
Kiedy kolejni właściciele niedzic-
kiego zamku: Horwathowie - Paloc-
sayowie i jednocześnie właściciele oko-
licznych ziem i wiosek Spisza w 1544
przechodzą na luteranizm, a zgodnie
z regułą czyja władza tego religia, ko-
ścioły w podległych im wsiach zamie-
nione zostają na protestanckie zbory,
którymi opiekują się odtąd pastoro-
wie. Nowa religia zostaje narzucona
podwładnym. Prepozytura lendac-
ka miechowitów zostaje wyizolowa-
na i otoczona przez posiadłości pro-
testanckie, w takiej niekorzystnej dla
siebie sytuacji, z dala od Miechowa
O zakonie Bożogrobców
w Łapszach Niżnych
Kiedy chrześcijanie w 1291 r. utracili ostatnią twierdzę w Ziemi
8
Świętej, Akkę, a Palestyna dostała się w ręce muzułmanów, za-
kony jakie powstały tam wcześniej dla obrony Grobu Chrystuso-
wego, opuściły Ziemię Świętą i swoją działalność przeniosły do
Europy, gdzie zaczęły powstawać licznie ich klasztory.
Symbol bożogrobców
Bazylika Mniejsza Grobu Bożego w Miechowie
przy dawnym klasztorze bożogrobców,
fot. wikipedia
Historia
Na Spiszu