background image
Na Spiszu nr 3 (84) 2012 r.
9
Pożyczka królowej Bony
Poseł przypomniał, że w 2007
roku od prywatnej amerykańskiej fir-
my, która odkryła na dnie oceanu
hiszpańską fregatę z setkami tysięcy
złotych i srebrnych monet z XVI wie-
ku, współczesnemu rządowi Hiszpanii
udało się odzyskać majątek szacowany
na ok. 400 mln euro. Twierdzi, że na-
leży sprawdzić, czy dług od Hiszpanii
można ściągnąć. „Czy nie uważa Pan,
że nadszedł czas, aby Polska zaczęła
walczyć o swoje prawa i pieniądze? ”
– stawiał pytanie szefom MSZ i resor-
tu finansów. Poseł chce też wiedzieć,
na jakiej zasadzie się przedawniają dłu-
gi międzynarodowe. Policzył cenę złote-
go dukata o wadze 3,5 g złota o próbie
986. Oznacza to, że teraz nasz hiszpań-
ski dłużnik ma do spłaty dokładnie 235
059 930 zł., nie licząc odsetek.
Tylko czy ten dług się nie przedaw-
nił? Wg Prof. Ryszard Mojaka, prorek-
tora UMCS i konstytucjonalisty, są trzy
poważne wątpliwości. – Czy obecna
Hiszpania jest kontynuacją państwa
z XVI wieku? Czy III RP ma legityma-
cję do występowania w tej sprawie?
Co prawda jest kontynuatorem pań-
stwa, ale moim zdaniem historycznym,
a nie prawnym. I wreszcie najważniej-
sze – sądzę, że działa w tym przypad-
ku cywilna instytucja przedawnienia –
twierdzi profesor.
Pożyczka króla Jagiełły
W związku z tym sama przez się
nasuwa się analogia do pożyczki jaką
zaciągnął w Polsce król Węgier Zyg-
munt Luksemburski w 1412 roku.
Z ciekawej dyskusji w Wikipedii do-
wiadujemy się, że w 1474 i 1489 r. król
Węgier Maciej Korwin próbował wyku-
pić Spisz za wartość długu, ale Polska
odmówiła motywując to przedawnie-
niem i utratą wartości przez pieniądz
(inflację). W 1490 we Wrocławiu miał
miejsce Sąd papieski, który w tym cza-
sie miał rangę „międzynarodowego
trybunału”. Sąd uznając polskie ar-
gumenty przyznał terytorium zasta-
wu po wieczyste czasy Polsce na mocy
przedawnienia. Sąd przyznał Polsce
„zastaw spiski” na mocy przedawnie-
nia ponieważ Węgrzy nie dopełnili wa-
runków spłaty zaciągniętej pożyczki.
Całościowego ujęcie historii starostwa
spiskiego dokonał prof. Janusz Kurty-
ka (tragicznie zmarły w 2010 roku szef
IPN) i zamieścił w tomie „Terra Scepu-
siensis. Stan badań nad dziejami Spi-
szu”, Lewocza-Wrocław 2003.
Przez 63 lata Węgrzy pogodzeni
z werdyktem nie upominali się o Spisz,
ale w 1553 r. sejm węgierski ogłosił de-
kret w sprawie wykupu zastawu i od tej
pory każdy kolejny sejm podejmował
podobne akcje. Węgierskie dążenia
do oficjalnego odzyskania Spisza na-
potykały jednak zawsze na odmowę
strony polskiej, wobec czego próbowali
Węgrzy wykupić Spisz na drodze pry-
watnej. W 1638 r. próbował to uczynić
Stefan Csaky, a w 1650 r. padł projekt,
aby same miasta wykupiły się z pomo-
cą Węgier wysokości 6 tys. talarów,
ale miasta okazały lojalność Polsce
i odmówiły. W końcu XVI w. faktycz-
nie zanikło w tych regionach poczucie
przynależności do Węgier. Tak było
do czasu rozbiorów kiedy źle rządzo-
na i skłócona Polska upadła, znalazłszy
się w szponach zaborców.
Czy w 1918 roku Polska mogła
odzyskać dług lub zastawione
terytorium?
Kiedy materializowała się idea re-
stytucji Państwa Polskiego (1918) eli-
ty uświadamiały sobie, że Polska to coś
więcej, aniżeli jej rdzeń od Warszawy
po Kraków. Dlatego też przypomina-
no o Wielkopolsce, Śląsku, Pomorzu
z Warmią i Mazurami, Kresach Wschod-
nich z Wilnem i Lwowem a także Kre-
sach Południowych, których klejnotem
był Spisz. Polskie roszczenia wobec
Węgier po I wojnie światowej byłyby
uzasadnione i nieprzedawnione z racji
„ubezwłasnowolnienia rozbiorowego”
Państwa Polskiego. Istotnym faktem
z punktu widzenia prawnego był bez-
prawny, wręcz rozbójniczy zabór
Długi sprzeD wieków
Jak donosił niedawno serwis PAP, poseł na Sejm RP, niejaki
8
Marek Poznański, obliczył że Hiszpanie są nam winni przeszło
230 mln zł. To dług zaciągnięty jeszcze u królowej Bony, o czym
informowała też „Gazeta Wyborcza”. Panujący w latach 1556–
1598 w Hiszpanii król Filip II zwrócił się o pożyczkę do żony
Zygmunta Starego. Bona uczyniła zadość prośbom i udzieliła
pożyczki królestwu Hiszpanii w wysokości 430 tys. złotych du-
katów. Filip nie spłacił zaciągniętego zobowiązania (oddał jedy-
nie 10 proc.). Niedługo później królowa zmarła, a dług nigdy nie
został uregulowany.
Zygmunt Luksemburski, w XV w. cesarz
rzymsko-niemiecki, król Czech, Węgier
i Włoch
Historia
Na Spiszu