9
„Na Spiszu” nr 2 (56) 2005 r.
Pierwsze zainteresowanie Spiszem jako regionem turystycznym nastą-
piło w XIX wieku. Uroki tej ziemi rozsławiali ówcześni właściciele zamku
Dunajca Andrzej i Ferdynand Horwath Palocsay. Zapraszali wybitnych gości
w swoje dobra, organizowali słynne bale, wycieczki w urokliwe miejsca.
Zwrócili oni uwagę na szereg atrakcji wokół zamku w Niedzicy. Między
innymi przełom Dunajca, sąsiedztwo ruin historycznego zamku w Czorsz-
tynie, rosnące zainteresowanie wodolecznictwem w Szczawnicy i bliskość
majestatycznych Tatr. Te czynniki spowodowały, że z roku na rok przybywa-
ło w te strony coraz więcej gości - turystów z Węgier i z ziem polskich. War-
to wymienić wybitne osoby, które odwiedziły Spisz w XIX wieku: Seweryn
Goszczyński, Wincenty Pol, Ludwik Zejszner, Stanisław Staszic. W swoich
zapiskach pozostawili ślady zachwytu otoczeniem, przyrodą , zwracali uwa-
gę na mieszkańców Spisza, którzy posługiwali się polską gwarą, oraz kulty-
wowali ciekawe obrzędy i zwyczaje.
Głównym miejscem, gdzie dziś skupia się na Spiszu turystyka jest za-
mek Dunajec w Niedzicy. A jak było w czasach naszych pradziadków?
Zwiedzanie zamku zostało utrudnione na początku XX wieku, za rzą-
dów ostatnich właścicieli Salamonów. W 1909 roku Stanisław Drohojowski
w swym „Przewodniku po Pieninach” zapisał , że „zamek zwiedzać moż-
na za zgłoszeniem się do służby zamkowej, o ile właścicielom to nie prze-
szkadza”. Podobną treść znajdziemy w przewodniku Jana Reychmana z roku
1937. Jeden z najstarszych mieszkańców Niedzica –Zamek, pan Jan Janos
(102 lata) opowiada, że Ilona Salamon bardzo niechętna była turystom, czę-
sto dochodziło do nieporozumień, podawano że zamek jest własnością pry-
do renowacji pod kierownictwem
profesora Alfreda Majewskiego.
W 1949 roku opiekę nad zamkiem
Dunajec w Niedzicy przejęło Mi-
nisterstwo Kultury i Sztuki. Zamek
jest użytkowany jako Dom Pracy
Twórczej Stowarzyszenia History-
ków Sztuki. W 1963 roku zamek
jako muzeum został udostępniony
turystom i stał się miejscem często
odwiedzanym.
W II połowie XX wieku zamek
Dunajec był centralnym miejscem,
gdzie skupiała się turystyka na
Spiszu. Wielu turystów kojarzyło
i nadal wiąże Spisz wyłącznie ze śre-
dniowieczną twierdzą w Niedzicy.
Nie ulega wątpliwości, że na rozsła-
wienie tego miejsca wpłynął spływ
Dunajca, który rozpoczynał się pod
niedzickim zamkiem. Turyści przy-
bywali z całej Polski do tego uro-
kliwego miejsca, zachwycając się
szybkim nurtem Dunajca i roman-
tycznym zamkiem wzniesionym na
wapiennej skale.
Zamek Dunajec w Niedzicy
odegrał istotną rolę w rozwoju tu-
rystyki w gminie Łapsze Niżne. Nie
ma na jej terenie drugiego obiektu ,
który byłby oblegany przez tysięcz-
ny tłum zwiedzających. Jego walo-
ry architektoniczne i przestrzenne
w krajobrazie Pienin i doliny Du-
najca przyciągają licznych turystów
i gości. Z pewnością można stwierdzić,
że znajomość Spisza, głównie wiąże się
z zamkiem Dunajec w Niedzicy. Zaby-
tek ten znacząco wpłynął na rozwój tu-
rystyki w gminie Łapsze Niżne.
Elżbieta Łukuś
watną i jest zamieszkały zatem nie można go w dowolnej chwili zwiedzać.
Rząd Rzeczpospolitej Polskiej w 1937 roku prowadził pertraktacje z ostatnią
właścicielką zamku Iloną Salamon o wykup majątku, włączenie go w obręb
Pienińskiego Parku Narodowego i utworzenie muzeum pienińskiego. Zamie-
rzenia nie zostały zrealizowane. Zamek Dunajec pomimo zmiany granic po
I wojnie światowej, był nadal w rękach węgierskiej szlachty.
Taka sytuacja własnościowa trwała do czasu II wojny światowej. Dzia-
łania wojenne zamieniły niedzicką fortecę w ruinę, wówczas przystąpiono
Pocz¹tki turystyki na Spiszu
Kościół w Kacwinie, 1962 r.
