Na Spiszu nr 4 (81) 2011 r.
22
Ludzie
Na Spiszu
Urodził się 7 lipca 1901
roku w Krakowie, jako syn
Mieczysława, nauczyciela
szkoły podstawowej i Wła-
dysławy z Łagońskich. W ro-
dzinnym mieście uczęszczał
do szkoły podstawowej i tu
również w 1920 roku ukoń-
czył szkołę średnią. Następ-
nie w latach 1920-1923 był
nauczycielem szkoły podsta-
wowej w Podsarniu, a po-
tem w Głodówce w powiecie
nowotarskim. W kolejnych
latach, aż do 1945 roku, pracował w kilku krakowskich
szkołach podstawowych. W międzyczasie uzupełnił swoje
wykształcenie zawodowe oraz naukowe, studiując geografię
na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego,
gdzie był m. in. uczniem prof. Ludomira Sawickiego, który
wywarł decydujący wpływ na obranie przez Gotkiewicza kie-
runku przyszłych badań. Studia ukończył w 1931 roku, uzy-
skując stopień doktorski na podstawie pracy pt. „Dyluwialne
i predyluwialne poziomy rzeczne na Orawie”.
W okresie okupacji hitlerowskiej uczył w szkole pod-
stawowej nr 7 w Krakowie, a równocześnie razem ze swoją
pierwszą żoną, Ewą z Szołajskich, brał udział w tajnym na-
uczaniu. W 1942 roku żona została aresztowana i wywie-
ziona do obozu w Oświęcimiu, gdzie w listopadzie tegoż
roku zmarła. Po II wojnie światowej podjął pracę w Liceum
Pedagogicznym nr 2 w Krakowie, a następnie w Studium
Nauczycielskim, gdzie wykładał do 1968 roku. W latach
1950-1960 był nadto wykładowcą geografii na Studium dla
Pracujących w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie.
Poza tym uczestniczył w różnych kursach dla nauczycieli,
a oprócz tego opracowywał podręczniki i skrypty z zakresu
geografii dla szkół podstawowych i średnich. Na zajęciach
podawał swym uczniom dobrze przemyślaną i przygotowaną
wiedzę. Potrafił wzbudzić wsród nich zainteresowanie przed-
miotem, który wykładał. Nic zatem dziwnego, że był peda-
gogiem bardzo lubianym przez młodzież. Czynnikiem, który
może najbardziej wiązał go z wychowankami, były odbywa-
ne pod jego przewodnictwem wycieczki turystyczno-krajo-
znawcze. Podczas nich zwracał uwagę na każde interesujące
zjawisko, starając się wyjaśnić jego genezę i uwarunkowania.
W uznaniu zasług na polu kształcenia i wychowania mło-
dzieży, został odznaczony w 1963 roku Krzyżem Kawaler-
skim Orderu Odrodzenia Polski.
Zetknąwszy się jako nauczyciel z problemami połu-
dniowych kresów Polski, poprzez liczne osobiste kontak-
ty z ludźmi tam zamieszkałymi, pracę odczytową i pisarską,
dążył do pogłębienia ich świadomości narodowej. Poważną
rolę w integracji tej części
Polski z Macierzą, odgry-
wały też liczne wycieczki
z Krakowa, organizowane
przez niego na Spisz, Ora-
wę, Babią Górę, do Tatr
oraz w Sudety. Warto też
wspomnieć, że jako znaw-
ca południowych regionów
kraju, należał w 1938 roku
do komisji, zajmującej się
korektą granic Polski na
Spiszu, Orawie i Zaolziu.
Marian Gotkiewicz
jest autorem około 130
prac naukowych i popular-
no-naukowych, podręcz-
ników i recenzji, a także
wierszy. Publikacje swoje
opierał na „znajomości literatury przedmiotu nie tylko pol-
skiej i materiałów archiwalnych, [ale także] bogactwie ma-
teriału obserwacyjnego, zebranego (…) drogą ankiet i obser-
wacji terenowych oraz kontaktów osobistych” (z pisma prof.
Józefa Juliana Czyżewskiego, polecającego jego przewód ha-
bilitacyjny). Taka podstawa źródłowa decydowała, że prace
Gotkiewicza wnosiły do nauki zawsze coś nowego i konstru-
kywnego. Swoje teksty publikował na łamach różnych cza-
sopism specjalistycznych, co pozwala stwierdzić, jak szeroki
wachlarz zagadnień obejmuje jego dorobek pisarski. W nie-
których zagadnieniach, np. dotyczących znajomości ruchów
migracyjnych ludności polskiej Spisza, Orawy i Czadeckie-
go, był autorytetem niemalże jedynym. Wyrazem uznania
dla jego zasług naukowych było powołanie go w 1968 roku
na członka Komisji Nauk Geograficznych Polskiej Akade-
mii Nauk w Krakowie.
W tym miejscu chciałbym jednak szczególnie podkreślić
jego wkład do badań historyczno-kościelnych, dotyczących
Dr Marian Gotkiewicz (1901-1972),
krajoznawca i pedagog oraz badacz dziejów Spisza i Orawy
Marian Gotkiewicz, wybitny pedagog i krajoznawca, ale także działacz społeczny na Spiszu i Ora-
wie oraz historyk tychże południowych krasów, przynajmniej z tego powodu zasługuje na przypo-
mnienie jego sylwetki na łamach czasopisma „Na Spiszu”.
Dr Marian Gotkiewicz, ok. 1940 r.
Dwóch orawskich weteranów:
Ks. Prob. Kocańda i dr M. Gotkiewicz.
Lipiec 1962. Fot. Marek Gotkiewicz
