„Na Spiszu” nr 2 (67) 2008 r.
30
Chwalcie łąki umajone
Zielone i kolorowe, kwitnące, ciepłe, falujące w podmu-
chach wiatru, pachnące kmieciem, brzęczące cykaniem ko-
ników polnych - to niepowtarzalny obraz łąki w środku lata.
Łąka to wyjątkowy wytwór działalności człowieka trwają-
cej od wielu wieków. Stopniowo zajmowały one miejsca
wycinanych lasów. Łąka pozostawiona sama sobie, nie ko-
szona, po latach zamieniała się na powrót w las. Specjali-
ści wyróżniają kilka typów łąk np. łąki po bagienne, grą-
dy, hale, łąki suche. Dla człowieka łąka to
przede wszystkim jednak miejsce wypasu
dla zwierząt i źródło siana. Samo siano
jest zaś nie tylko pokarmem dla zwierząt,
ale i znakomitym surowcem zielarskim
w medycynie ludowej i stosowane bywa
jako odwary do kąpieli, kompresy czy
okłady.
Bogactwo roślin jakie można spotkać
na naszych łąkach jest ogromne i nie spo-
sób wymienić tu nawet wszystkich ga-
tunków. Należy jednak wymienić te naj-
ciekawsze i bardziej charakterystyczne.
Wiosną na pierwszy plan wysuwają się
żółte kwiatostany mniszka lekarskiego
(mlecz, pępawa) cennego składnika wio-
sennych sałatek i surowca do wyrobu
pysznego i skutecznego w działaniu syro-
pu na kaszel. Po przekwitnięciu tworzące
zabawne dmuchawce. Na podmokłych łą-
kach żółcą się wtedy kaczeńce. Dość czę-
sto spotykana jest pierwiosnka lekarska.
Z czasem pojawiają się czerwone kwia-
ty koniczyny łąkowej - rośliny paszowej
i mlekopędnej dla bydła. Białe kwiaty ko-
niczyny białej chętnie odwiedzane przez
pszczoły. Wśród nich coraz więcej róż-
nokolorowych późnowiosennych i letnich
kwiatów takich jak firletka poszarpana
o oryginalnych różowych kwiatach wyglą-
dająca jak miniaturka goździka. Fioletowe dzwonki. Żółte
podobne do mniszka kwiaty kozibrodu łąkowego. Małe sto-
krotki, duże o wiele większe kwiatostany złocienia pospo-
litego. Wysokie i białe kwiatostany krwawnika pospolitego
zwracają uwagę koronkowymi liśćmi. Roślina ta zawiera
podobne substancje jak rumianek stąd stosowana jest w lecz-
nictwie szczególnie chorób skóry, dawniej zalecano picie
sou z tej rośliny z miodem dla „odświeżenia krwi”. Niebie-
skie i drobne kwiaty niezapominajki zwanej żabimi oczkami
i podobne do niej w kolorze kwiatuszki przetacznika ożan-
kowego o łacińskiej nazwie Veronica i przez to zwanego
też „weronkami”. Pospolita rośliną jest jaskier ostry, który
podobnie jak inni jego krewniacy z rodziny jaskrowatych
jest roślina trującą i może podrażniać skórę, po wysuszeniu
substancje toksyczne ulęgają rozkładowi. Rozesłane, cienkie
i drobne łodygi ma gwiazdnica pospolita o białych kwia-
tach przypominające malutkie gwiazdki. Wiosenne, młode
listki szczawiu zwyczajnego znakomicie nadają się na zupę
szczawiową, aczkolwiek z uwagi na zawartość kwasu szcza-
wiowego mogą obniżać ilość wapnia w naszym organizmie
i nie należy zjadać ich zbyt dużo. Szeleszczący w dłoniach
skrzyp polny jest znanym ziółkiem i źródłem krzemionki
wzmacniającej nasze paznokcie i włosy. Martwa albo głucha
„pokrzywa” to inaczej jasnota biała przypominająca z wy-
gładu pokrzywę, wyciągi z jej kwiatów mają działanie prze-
ciwkrwotoczne i przeciwzapalne. Często spotykana mar-
chew zwyczajna zwana marchwią dziką,
bo pachnie jak ta prawdziwa, ma piękne
białe baldach kształtne kwiatostany. Jest
też bardzo lubiana przez trzmiele. Niepo-
zorne zielone kwiaty przywrotnika o pięk-
nych okrągłych w zarysie i drobno ząbko-
wanych liściach. Zawiera on bardzo dużo
białka i jest cenioną rośliną paszową jak
i składnikiem siana. Odwar z przywrotni-
ka pomaga w chorobach przewodu pokar-
mowego. Nie można nie zauważyć tych
najmniej kolorowych – traw, które wszyst-
kie zielone lub w odcieniach zieleni, mają
źdźbła i łodygi wewnątrz puste, są głów-
nym składnikiem łąki i siana. Piękna ty-
motka łąkowa, pięknie farbowana zdobi
palmy wielkanocne. gatunki życicy trwa-
łej, pachnąca tomka wonna zawierająca
kumarynę nadająca sianu miły „sianowy”
zapach. Pospolite stokłosy, wdzięczne
kwiaty perłówki zwisłej. Turzyce zwane
„trawami kwaśnymi” o ostrych krawę-
dziach liści i łodyg w przekroju trójkan-
ciaste. Rosną tam gdzie mokro. Ciekawą
rośliną jest goryczka o pięknych ciemno-
fioletowych kwiatach.
Niezwykłą ozdobą naszych łąk są ...
storczyki znane nam jako „najdroższe
i najoryginalniejsze kwiaty świata” czyli
orchidee. Do rodziny storczyków należy nasz storczyk szero-
kolistny zwany potocznie kukułką i podkolan biały. Wszyst-
kich u nas jest 17 gatunków i wszystkie są pod ochroną.
Powyższy opis, a i nasze obserwacje mogą potwierdzić
skarb jaki mamy w postaci pięknych i jeszcze tak nieznisz-
czonych łąk. Na próżno szukać w krajach zachodniej Europy
dziko rosnących ziół, polnych maków czy brzęczących tak
licznie u nas na kwiatach trzmieli. Stosowane tam w ogrom-
nych ilościach nawozy sztuczne i ekspansywne rolnictwo
wyeliminowało wiele gatunków roślin, co zubożyło tamtej-
szą przyrodę. My zdołaliśmy na razie ochronić to przyrod-
nicze dziedzictwo. Teraz powinniśmy się tylko starać aby
zachować je dla naszych dzieci.
Barbara Kowalczyk
