background image
„Na Spiszu” nr 3 (57) 2005 r.
6
W murach zamku Stara Lubowla pobrzmiewają jesz-
cze echa ważnych wydarzeń związanych z historią Polski,
ale także Węgier i Słowacji. Historia Spisza jest piękna,
ale i trudna, jak to bywa z historią terenów pogranicza. Od
roku 1412 część Spisza (tzw. 16 miast spiskich) została
oddana Królestwu Polskiemu jako zastaw za pożyczkę
dla króla Zygmunta Luksemburskiego i była zarządzana
przez Polskę aż do 1772 r. Strona polska doprowadziła
w latach ich panowania został przebudowany według
projektów architektów włoskich i przeżył lata swojej
największej świetności. Doprowadzili do rozwoju miesz-
czaństwa na tym terenie, które wiernie trwało przy Rzecz-
pospolitej.
W 1555 r. wydarzyło się nieszczęście i zamek lubo-
welski uległ pożarowi, ale szybko został odbudowany.
W 1591 r. starostwo spiskie kupił przedstawiciel rodu
Lubomirskich - Sebastian; który okazał się on dobrym za-
rządcą starostwa, gdyż już w 1593 r. kazał wyremontować
najpierw zamek w Podolińcu, który znajdował się w złym
stanie, a także zamek Stara Lubowla, co dokumentuje
tablica wykonana z czerwonego wapienia nad bramą
wejściową. Po Sebastianie majątek odziedziczył jego syn
Stanisław. Zamek w czasach przełomu XVI i XVII wieku,
okresu niepokojów i częstych powstań na Węgrzech, był
obsadzony przez silny garnizon, złożony ze 150. jezdnych
i 140. piechurów. Lubomirscy twardo obstawali za Rzecz-
pospolitą i bronili jej granic. Wśród wielu ich zasług należy
wymienić sprowadzenie na Spisz pijarów do Podolińca,
gdzie zostało w 1642 r. założone kolegium pijarskie. Za
rządów Stanisława Lubomirskiego przeprowadzono także
kolejną przebudowę zamku lubowelskiego, w ramach
której wzniesiono nową bramę wjazdową, wysoki bastion,
bastion wschodni i dziedziniec, przez co wzrosła wybitnie
obronność zamku. Ważnym wydarzeniem w dziejach
zamku Stara Lubowla był potop szwedzki 1655 r., któ-
rego 350. rocznicę obchodzimy w tym roku. Starostwem
spiskim zarządzał wówczas kolejny przedstawiciel rodu
Lubomirskich – Jerzy Sebastian.
Na zamku zatrzymał
się uchodzący z kraju przed Szwedami król Polski Jan
Kazimierz, a w jego orszaku przywieziono na zamek
polskie klejnoty koronacyjne, które przechowywane
były tutaj aż do roku 1661 r. W pisanym „ku pokrzepie-
niu serc” Potopie, Henryk Sienkiewicz tak pisał o tych
wydarzeniach: - W Lubowli huczały działa na powitanie,
aż wieże i blanki pokryły się dymem, dzwony biły jakby
Lubomirscy i Zamoyscy
na zamku Stara Lubowla...
Uczestnicy Konkursu Wiedzy o Spiszu
na Lubowelskim Zamku
w tym okresie do znacznego rozwoju Spisza, a starostwo
spiskie należało do najbardziej dochodowych w całej
Rzeczpospolitej. Pierwszymi starostami spiskimi byli
przedstawiciele najwybitniejszej szlachty polskiej, między
innymi słynni rycerze, uczestnicy Wiktorii grunwaldzkiej:
Zawisza Czarny i jego brat Jan Farurej z Garbowa, her-
bu Sulima. Polacy doprowadzili do znacznej rozbudowy
i ufortyfikowania zamków w Starej Lubowli, a także w Po-
dolińcu, co wiązało się ze wzrostem zagrożenia ze strony
Turków. Dbali o ziemię spiską, a także o zamek, który
W Czerwonym Klasztorze, w tle Trzy Korony
Gospodarzem imprezy była dyrektor Muzeum Lubo-
welskiego Monika Pavelčikova, współorganizatorem Adam
Kitkowski z Zakopanego. Wśród gości były osoby z Preszowa,
Podolińca, Starej Lubowli, Zakopanego i Nowego Targu, Spisz
reprezentowała delegacja ZPS-u w osobach Jana Budza i wice-
prezesa, redaktora pisma ZPS-u Juliana Kowalczyka.
Uroczystość uświetnił występ zakopiańskiego chóru Tur-
liki, natomiast dwaj historycy przedstawili dzieje tego miejsca:
Mirosłav Števik - historię powstania warowni i dzieje dzisiejsze,
Wojciech Szatkowski - życie Lubomirskich i Zamoyskich,
rodów mieszkających na zamku. Poniżej prezentujemy referat
W. Szatkowskiego.
Na zamku Lubomirskich w Lubowli
Ciąg dalszy ze str. 1