„Na Spiszu” nr 2 (56) 2005 r.
36
W związku z przywróceniem szkole imienia Świętej
Królowej Jadwigi warto przypomnieć najstarszą historię
szkoły opracowaną przez p. Bogumiłę Złahodę na pod-
stawie Kroniki Szkoły i materiałów z Archiwum Pań-
stwowego w Nowym Targu oraz okres, kiedy funkcjono-
wała ona jako szkoła imienia Królowej Jadwigi.
Początki szkolnictwa w Czarnej Górze sięgają poło-
wy XIX w. Wówczas to Czarna Góra leżała administra-
cyjnie w obrębie państwa węgierskiego, a należała do
hrabstwa spiskiego i powiatu magurzańskiego, zwanego
inaczej Starowiejskim, gdyż siedzibą władz powiato-
wych była Stara Wieś.
Ok. 1850 r. w budynku chłopskim u Milanów
(tj. pod Sołtystwem, w kierunku Zagóry) została utwo-
rzona pierwsza szkoła dla całej wioski. Początkowo
uczęszczało do niej ok. 50-oro uczniów. Pierwszym
nauczycielem był Ferdynand Reichel, który pracował
w Czarnej Górze aż do r. 1890. Bardzo dobrze władał
jęz. niemieckim, ale w szkole uczył po słowacku. Ponie-
waż klasa w mieszkaniu prywatnym była niewygodna,
postanowiono wybudować budynek szkolny usytuowa-
ny na Sołtystwie. Drewno na jego budowę, za zgodą
barona niedzickiego, dostarczono z jaworzyńskich la-
sów, a ludność miejscowa świadczyła robociznę. Szkoła
została wykończona w 1863 r., budynek był drewnia-
ny, podpiwniczony, składał się z trzech pomieszczeń,
a w nowej szkole nadal pracował Ferdynand Reichel.
Po jego śmierci brakowało wykwalifikowanego na-
uczyciela, stąd lekcje prowadzili: chłop czarnogórski -
Andrzej Koszut, a także chłop z Trybsza – Łapszański.
Dopiero w 1904 r. przybyła do Czarnej Góry węgierska
nauczycielka Elżbieta Kamilowa, która uczyła w szkole
tylko po węgiersku. Język węgierski pozostał już języ-
kiem wykładowym do zakończenia I wojny światowej.
W 1911 r. rząd węgierski nakazał wybudowanie
w Czarnej Górze dwóch szkół. Ze składek mieszkańców
zakupiono potrzebny materiał. Czarnogórzanie wykony-
wali też pomocnicze prace w czasie budowy. W 1914 r.
została ukończona i oddana do użytku szkoła w Czarnej
Górze a rok później wykończono szkołę Zagórą. Oba bu-
dynki wyróżniały się na tle innych we wsi, gdyż jako je-
dyne były murowane z cegły wypalanej pod Jurgowem,
a składały się z mieszkania dla nauczyciela i sali lekcyj-
nej. Mieszkanie było w miarę wygodne na owe czasy,
gdyż znajdowała się w nim kuchnia i dwa pokoje. Wieś
została podzielona na dwa rejony szkolne. W naszej
szkole rozpoczęła pracę nowa węgierska nauczycielka
Kotsisz Stefania.
Zasadnicze zmiany w historii szkoły nastąpiły po za-
kończeniu I wojny światowej. W 1920 r., na mocy Rady
Ambasadorów, Czarna Góra, wraz z 13 innymi wioska-
mi spiskimi, została przyłączona do państwa polskiego.
Po włączeniu tej części Spisza do Polski przystąpiono do
organizowania na tym terenie polskich szkół.
W Czarnej Górze, tak jak w okresie węgierskim,
utworzono dwie szkoły, więc zaraz po ich otwarciu
nadano im imiona. Najprawdopodobniej dokonano tego
urzędowo. Nasza szkoła otrzymała imię królowej Jadwi-
gi, z kolei szkoła Zagórą – imię św. Kingi (choć w tym
czasie Kinga była błogosławioną). Wybór imion nie był
przypadkowy. Obie były księżniczkami węgierskimi,
a później zamieszkały w Polsce i odegrały wielką rolę
w historii naszego kraju.
Podobnie Czarna Góra, od momentu powstania na-
leżała do państwa węgierskiego, a od 1920 r. znalazła
się w obrębie państwa polskiego. W latach 1920 – 1939
szkoła imienia Królowej Jadwigi w Czarnej Górze funk-
cjonowała jako 1-klasowa szkoła powszechna, sześcio-
letnia do 1931 r., później siedmioletnia, koedukacyjna,
z językiem polskim jako wykładowym.
Nauka odbywała się w 4 oddziałach. Oddziałem
był jeden, dwa lub trzy roczniki. Do 1931 r. w szkole
była organizowana tzw. nauka dopełniająca, którą ob-
jęto młodzież niepobierającą nauki w szkole w czasie
I wojny światowej. Nauka dopełniająca odbywała się dwa
razy w tygodniu, w godzinach popołudniowych. W roku
szkolnym 1931/1932 zlikwidowano naukę dopełniającą,
a wprowadzono siedmioletni obowiązek szkolny.
Szkoła 1-klasowa była najniżej zorganizowaną i pra-
cował w niej tylko jeden nauczyciel, który był zarazem
jej kierownikiem. W latach 1921 – 39 pracowało w naszej
szkole 11 nauczycieli – kierowników, najdłużej: Emilia
Wolfówna – 4 lata, Janina Dudkówna również 4 lata,
Stefania Waksmundzka – 3 lata. Wspomnieć należy też
Wiktora Piaseckiego, który, choć pracował tylko 1 rok,
Historia czarnogórskiej szkoły
Szkoła Podstawowa nr 1 w Czarnej Górze Zagórą wybudowana
w 1915 roku
