background image
Na Spiszu nr 3 (88) 2013 r.
7
Tegoroczne uroczystości swą obecnością zaszczy-
cił Konsul RP na Węgrzech Andrzej Kalinowski, zaś orga-
nizatorem całości było Stowarzyszenie Drenczan, SWNP
woj. BAZ wraz z OSP i POKO Oddziałem w Szögliget.
Uroczystości rozpoczęły się spotkaniem w Szögliget, gdzie
ks. Karol Kozłowski SChr poświęcił polską izbę pamięci
w miejscowym Domu Regionalnym. Uroczystości towarzy-
szyła muzyka zespołu spiskiego z Polski – „Honaj”.
Stamtąd pątnicy udali się do Derenku, gdzie po powita-
niu gości i okolicznościowych przemówieniach sołtysa wsi
Szögliget dr Katalin Mihalik Tóthné i dr Csúcs Lászloné Ha-
liny przewodniczącej OSP na Węgrzech, rozpoczęła się uro-
czysta msza święta odpustowa, której przewodniczył pro-
boszcz Polskiej Parafii Personalnej na Węgrzech ks. Karol
Kozłowski SChr, a towarzyszyli mu dwaj węgierscy księża
István Tóth i Lajos Takács. Po mszy, na miejscowym cmen-
tarzu złożono symboliczne kwiaty i oddano wyrazy pamięci
spoczywającym tam 2,2 tys. byłych drenczanom, a potem na
polanie przy zupie gulaszowej odbywały się polsko-węgier-
skie rozmowy. Wspominki starszych jak to kiedyś tu bywa-
ło, a derenckie jabłonie rodziły najlepsze na świecie owo-
ce, których smaku zapomnieć nie sposób. Rozmowy o tym
co od ubiegłego odpustu się wydarzyło, rozprawiania nad
losami współczesnej Polonii, były też rozmowy pomiędzy
polskimi i węgierskimi realizatorami programu „Leader”.
Omawiano dalszą współpracę między Polakami i Węgrami,
szczególnie w zakresie wydania słownika derenczańskiego.
W tej chwili trwają badania terenowe, są zbierane materia-
ły etnograficzne.
Na plenerowej scenie wystąpiły zespoły „Honaj”
z Dursztyna i „Polska Drenka”, a wszystko to w bardzo miłej,
wesołej i gorącej atmosferze, bo żar lał się z nieba. Czymże
Wydarzenia
Na Spiszu
Derenk 2013
28 lipca 2013r., tym razem już po raz 23., na ruinach Derenku najstarszej polskiej wsi na Węgrzech
8
spotkała się węgierska Polonia oraz licznie przybyli górale ze Spisza i Podhala oraz turyści z Polski.
był i gdzie znajduje się Derenk?
Przenieśmy się na północno - wschodnie Węgry. Nie-
opodal granicy węgiersko-słowackiej na terenach Parku Na-
rodowego Aggtelek pozostały ruiny Derenku, miejsca uwa-
żanego na Węgrzech za najstarszą polską wieś. Do dzisiaj nie
jest całkowicie wyjaśniona geneza tej wsi. Jedni twierdzą, że
w 1711 roku grupa Polaków, ocalała z oddziałów rozbitych
przez Austriaków, osiedliła się w wyludnionej w wyniku sza-
lejącej rok wcześniej epidemii cholery wsi węgierskiej, która
według ówczesnych źródeł nosiła nazwę Deryn lub Deren.
Inni historycy twierdzą, że osadnicy polscy pochodzący
z przeludnionych i przymierających głodem wsi pograni-
cza Spisza i Podhala zostali tu sprowadzeni przez Eszter-
házych i w 1717 roku otrzymali od nich przywilej osadniczy.
W okresie II wojny świa-
towej wieś liczyła 900
mieszkańców. Sytuacja
ta zmieniła się rów-
nych siedemdziesiąt lat
temu - w latach 1942-
43 - kiedy to w celu po-
większenia terenów ło-
wieckich, należących
do Horthyego, wieś zo-
stała wyburzona, a lud-
ność wysiedlona. Wraz
z upływem lat kontakty
ludności polskiego po-
chodzenia z Węgrami
stały się intensywniejsze. Mimo tego, świadomość odręb-
ności etnicznej nie zanikła, a nawet uległa wzmocnieniu. Był
to niewątpliwie efekt polskich badań etnograficznych i prac
nad ustawodawstwem narodowościowym na Węgrzech, bo
to przecież właśnie potomkowie spiskich górali i ich licząca
ponad 300 lat węgierska historia w 1993 roku stała się po-
ważnym przyczynkiem do oficjalnego uznania przez węgier-
ski parlament Polaków jako mniejszości narodowej. Status
polskiego pochodzenia został udowodniony, uświadomiony
i kultywowany. Na polskości wytracanej przez wieki doko-
nano zaszczepienia polskości nowej, aktualnej.
Jest rok 2013.
Dwudziesty trzeci raz w miejscu gdzie jeszcze siedemdzie-
siąt lat temu stał polski kościół modlą się Polacy i Węgrzy. Są
tacy, którzy mówią, że tu na derenckiej górze jest bliżej do nie-
ba... każdy z nich (nas) w modlitwie przynosi swoje nadzieje...
Raz jeszcze pozwolę sobie zacytować słowa wypowiedzia-
ne przed derencką kaplicą przez przewodniczącą OSP: „Po-
wszechny spis ludności wykazał, że spośród 7001 osób,
Powitanie gości z Polski, Emod-Istvanmajor, 9.08.2013 r.
Sajuszentpeter, 7.08.2013 r., wywiad
z Panią Teresą z Derenku