Pismo 'Na Spiszu' - nr 1 (66) 2008 r., strona 5

Na Spiszu: « Poprzednia Strona 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Następna Strona »

„Na Spiszu” nr 1 (66) 2008 r.

Niektóre zjawiska przyrody ukazują się

nam zupełnie w innym świetle, gdy spogląda-

my na nie o innej porze roku. To, co zachwy-

cało latam paletą barw, zimową porą nadal

zwraca naszą uwagę, lecz już nie różnorodno-

ścią kolorów tylko blaskiem bieli, głębią sza-

rości lub przejrzystością lodu.

Rzeki, potoki, strumyki są przykładem

tych elementów krajobrazu zimowego, któ-

re spowite w zimowym śnie zaledwie dają

o sobie znać cichym, ledwie słyszalnym szem-

raniem. To spokojne mruczenie może się jed-

nak zmienić w groźne pohukiwanie, kiedy wio-

sną, latem lub jesienią te cieki wodne unoszą

z prądem swej toni hektolitry spienionej, nie-

raz deszczowej wody.

Na potoku Kacwinianka można było do

niedawna podziwiać stary młyn–tartak wzniesiony na wy-

sokim brzegu rzeki, poniżej wodospadu zwanego Mynarz-

ką Banią. Drewnianą rynną strumień wody spadał prosto na

koło, stanowiące kiedyś główny element tartacznego napę-

du. Cała konstrukcja używana była jeszcze w latach osiem-

dziesiątych. Niestety, obiekt uległ znacznemu uszkodzeniu

jesienią 1998r., kiedy wraz z nadejściem ulewnych desz-

czów woda zabrała koło tartaczne.

Kilka lat temu moja uczennica Jadwiga Wnentrzak na-

pisała artykuł o młynie – tartaku w Kacwinie. W tym cza-

sie wyjechała z rodziną za wielką wodę do Stanów Zjedno-

czonych. Po mimo upływu czasu postanowiłliśmy zamieścić

jej myśli, które skreśliła jako uczennica szkoły podstawowej

w Niedzicy.

E.Ł.

Na naszym pięknym Spiszu jest bardzo wiele cen-

nych zabytków. Mnie bardzo zainteresowała historia młyna

w Kacwinie. Postawiłam sobie za cel dowiedzieć się kto

i w którym roku przyczynił się do jego budowy?

Młyn z drugą jego funkcją tartakiem wodnym, wznie-

siony został na wysokim brzegu Kacwińskiego Potoku, po-

niżej wodospadu. Wybudowała go około 1650 roku możno-

władcza rodzina z niedzickiego zamku.

Tartaki i młyny o podobnej funkcji zostały wybudo-

wane także w Niedzicy i w Łapszach Niżnych. Ze starych

zapisków jakie zachowały się na plebani w Kacwinie (LI-

BER BAPTISATORUM CONIUGATORUM DEFUNC-

TORUM ECCLESIALE KACVINENSIS IN DIOECEST

STRGOMENSI AB ANNO SALUTIS 1679) dowiadujemy

się o sprzedaniu działki po przeciwnej stronie tartaku za rze-

ką, wodospadem przeznaczonej pod uprawę przez proboszcza

parafii Wszystkich Świętych w Kacwinie. Młyn – tartak

służył miejscowej ludności. Był przekazywany w dzierża-

wę rodzinom, aż do początku XX wieku. Z opowieści star-

szych ludzi dowiedziałam się, że właścicielami młyna były

takie rodziny jak: Szyszkowicze (druga połowa XVIII wie-

ku), następnie Bryniarscy z Nowego Targu ( pierwsza poło-

wa XX w.), potomkowie ich obecnie mieszkają w Niedzicy.

W 1934 r młyn przeszedł w dzierżawę w ręce pana Andrze-

ja, który miał go w posiadaniu do 1960 r. W tym bowiem

czasie rodzina Rataj otrzymała młyn na własność.

Czas pozostawił duże zmiany, dawniej była to oka-

zała budowla. Specjalna drewniana rynna odprowadzała

z niego wodę na potężne koło, które stanowiło główny ele-

ment tartacznego napędu. Urządzenia te było widać z mo-

stu na Kacwińskim Potoku. Cóż dziś widzimy dolną część

konstrukcji na wpół zbutwiałą, porośniętą mchami i wod-

nymi porostami.

Owszem romantyk może zachwycić się, a zwłaszcza

zimą kiedy wszystko pokryte jest soplami lodu i zastygłym

wodospadem. Dziś nasz wzrok nadaremnie będzie szukał

koła wodnego, gdyż w czasie powodzi w lipcu 1997 r. za-

brały go wezbrane fale Kacwińskiego Potoku. Dawną świet-

ność młyna możemy już tylko podziwiać na starych foto-

grafiach.

Jadwiga Wnentrzak

GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG

Z wędrówek po Spiszu

W lodowym kożuchu

F
ot

. ze zbioró

w A

oniego P

y
gi

Wygląd młynu-tartaku, jaki pozostał nam w pamięci,

został utrwalony na wielu zdjęciach, szkicach, obrazach, jak

również w filmach dokumentalnych i fabularnych. Obiekt za

czasów swej świetności zachwycał swym widokiem nie tyl-

ko mieszkańców Kacwina, ale i wielu przyjezdnych. Latem

przyciągał szumem przelewającej się wody, która rozpryski-

wała się w tęczowej poświacie. Z kolei zimą zastanawiał su-

rowością sopli lodowych pokrywających cały młyn.

Beata Magiera