Na Spiszu nr 1 (82) 2012 r.
21
także, aby rozpowszechnić w prasie
regionalnej i ogólnopolskiej wiedzę
o dziejach Spisza w jego wymiarze hi-
storycznym, a także – zwłaszcza miesz-
kańcom Polskiego Spisza – dać szansę
na zdobycie w przystępny sposób wie-
dzy o regionie, która może być przydat-
na ze względu na rozwijający się trans-
graniczny ruch turystyczny. Mając na
uwadze zarówno naszą społeczność
góralską, mieszkańców Małopolski,
jak i turystów z głębi kraju uznaliśmy
za stosowne przygotować garść cieka-
wostek, które będą systematycznie pu-
blikowane. Oczekujemy w tej mierze
także na listy i propozycje od naszych
Czytelników.
Pragniemy też przytoczyć zna-
mienne stwierdzenie, którego autorem
jest słowacki historyk Ivan Chalupec-
ký, a który w opracowaniu dotyczącym
Kolegium pijarów w Podolińcu na
stronach Euroregionu Tatry napisał:
„Małopolska i Spisz są krainami,
które znajdują się po obu stronach Kar-
pat. Oddzielają je od siebie Wysokie Ta-
try i rzeka Dunajec (także rzeka Poprad
red.). Z drugiej jednak strony Tatry
i Dunajec łączą te regiony. Nie jest dzie-
łem przypadku, że największy syn narodu
polskiego, głowa kościoła katolickiego, pa-
pież Jan Paweł II w trakcie swojej długiej
podróży po Słowacji najlepiej czuł się na
Spiszu: w Spiskiej Kapitule, gdzie prze-
nocował, czy w Lewoczy. Można było
zauważyć, że czuł się tu jak między swo-
imi, jak w domu.
Położenie geograficzne, bezpośrednie
sąsiedztwo Polski i Spiszu, powodowało,
że już od czasów prehistorycznych te dwa
regiony łączyły bardzo intensywnie i głę-
bokie kontakty gospodarcze, kulturalne,
jak również więzy rodzinne. Przyczyniał
się do tego również fakt, iż 16 miast spi-
skich i dwa latyfundia wraz z wioskami
przez 360 lat były oddane w zastaw pol-
skim królom. Nieprzypadkowo, w czasie,
kiedy Polskę rabowali Szwedzi, polskie
insygnia koronacyjne włącznie z koroną
królewską, symbolem państwa polskiego,
były przechowywane na Spiszu, na zam-
ku w Lubowni.”
Mamy nadzieję, że 600 lecie Za-
stawu Spiskiego zainspiruje do współ-
działania i do wspólnej promocji
Ruiny zamku w Czorsztynie - miejsce
pertraktacji w sprawie pożyczki i zastawu
miast spiskich w 1412 roku
przygraniczne samorządy. Owocem
tego z pewnością będzie ożywienie
ruchu turystycznego poczynając od
Czorsztyna i Niedzicy, poprzez Lu-
bowlę, Podoliniec, Wierzbów, aż na
szczytach Tatr Bielskich skończywszy.
Przypomnimy zatem o niesamowi-
tej historii Zawiszy Czarnego, rycerza
polskiego, który był starostą czorsz-
tyńskim a następnie starosta spiskim.
Przypomnimy Szkołę Pijarów w Podo-
lińcu i działalność Stanisława Staszica –
wielkiego polskiego przedrozbiorowe-
go reformatora. Opowiemy o rodach
Lubomirskich i Zamoyskich, a także
o polskiej ludności (zwłaszcza o gó-
ralach), która na terenie słowackiego
Spisza od Lubowli po Lendak zosta-
ła przez Słowaków w znacznej liczbie
zasymilowana. Fakt ten nie jest prze-
szkodą, a raczej pozytywnym emocjo-
nalnym elementem w sympatycznych
wazajemnych kontaktach, zwłaszcza na
płaszczyźnie Euroregionu Tatry. Za-
miarem naszym jest ukazanie prawdzi-
wych i nie lukrowanych dziejów. Nie
możemy też hołdować powszechnej
dziś poprawności politycznej, dla któ-
rej zataja się wiele wydarzeń, a przecież
to nie zmieni historii.
Oprócz wymiaru trangraniczne-
go stwierdzamy także niezwykłe po-
wiązanie dziejów zamku niedzickiego
i czorsztyńskiego. Połączyło je nie tyl-
ko wspólne jezioro, ale też starostwo
spiskie i starostowie. To, że na zamku
niedzickim miał nastąpić zwrot kwo-
ty zastawu miało swe źródło w per-
traktacjach jakie w tej sprawie w 1412
roku prowadził w Czorsztynie. Rów-
nież pożyczka Władysława Jagiełły
tj. słynne 37 tys. kóp groszy praskich
w srebrze z Niedzicy trafić miała na za-
mek w Czorsztynie. W latach 1420–
1428 starostą spiskim (i tenutariuszem
Czorsztyna) był słynny Zawisza Czar-
ny, rycerz znany spod Grunwaldu, na-
tomiast wcześniej starosta czorsztyński.
Tak więc nie tylko sensacje XX wieku
mogą być niezwykłe….
Redakcja „Na Spiszu”
Maria Konopnicka
Na Czorsztynie
Oj, zatęsknił Czorsztyn biały
Na samotnej skale;
Oj, wypuścił wzrok jak strzały
Przez Dunajca fale.
Tam na brzegu jak dziewica
W przezroczystej bieli,
Pluszcze stopy swe Niedzica
W krysztalnej kąpieli...
Oj, zmąciła modra woda
Jasne swoje łoże;
Zakipiała dusza młoda
Jako sine morze.
Debiut literacki poetki z 1876 r.
Polskie Towarzystwo Historyczne,
Oddział w Nowym Targu
Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej
im. dra Jana Bednarskiego
serdecznie zapraszają na
Wystawę historyczną
Zamki, dwory
i klasztory warowne
między Dunajcem
i Popradem
Wystawa czynna
od 28 marca do 27 kwietnia 2012 r.
w Budynku Bursy Gimnazjalnej
ul. Nadwodnia 5 w Nowym Targu
Zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu
pod nr tel. 502 418 742
lub mail: pth.nt@poczta.fm
Wydarzenia
Na Spiszu
