Na Spiszu nr 2 (79) 2011 r.
22
W co trzeba ubrać konia
zanim się go zaprzęgnie
do wozu?
„W lejce.”
Krzysztof
„W lejce i pasy, żeby przypiąć
wóz.”
Wiktoria
„W siodło.”
Weronika
„W chomont, w lejce i po-
pryngi.”
Rafał
„W podkowy i lejce.”
Izabela
Co wkładasz do koszyka
w Wielką Sobotę?
„Szynkę, sól, chleb, zające
Zdaniem dzieci
Tym razem zagadki spiskiej gwary rozwiązują czwartoklasiści ze Szkoły Podstawowej im. Bronisława
Czecha we Frydmanie.
w czekoladzie, kiełbasę,
chrzan.”
Michał
„Jajka, kiełbasę, masło,
baranka, chleb.”
Hubert
„Masło, kiełbasę jajka i jesz-
cze smalec.”
Kuba
„Jajka, kiełbasę, masło,
baranka, chleb, sól, sołdrę,
mazurka, babkę wielkanocną.”
Wiktoria
„Pisanki, chleb, chrzan, szyn-
kę, kiełbasę.”
Ola
„Sól, masło jajka, wędliny.”
Aleksandra
„Sól, masło, szynkę, słody-
cze, pomarańcze, baranka.”
Ania
„Kiełbasa, masło, boczek,
pisanki.”
Beata
„Kiełbasę, jajka, baranka.”
Rafał
„Szynka, masło, sól, krzan.”
Adam
„Baranka, pisanki, wędliny,
cukierki.”
Przemek
„Święconkę, czyli chrzan, jaj-
ka, chleb, baranka z cukru.”
Sebastian
Co właściwie zrobił ktoś,
kto się kopyrtnoł?
„Ten ktoś przewrócił się,
wywalił się.”
Krzysztof
„Zwalił się.”
Weronika
„Spadł na podłogę.”
Izabela
Jaką rolę pełni na weselu
piyrso druzcka?
Czym się zajmuje?
„Hmm, no nie wiem.”
Krzysztof
„Ubiera pannę młodą.”
Przemek
„Jest świadkiem na ślubie,
trzyma prezenty i pomaga
w ubieraniu się.”
Wiktoria
„Obserwuje.”
Anna
„Trzyma kwiaty.”
Izabela
„Ubiera pannę młodą.”
Sebastian
było tego dnia uprawić na urodzaj
choćby niewielki kawałek. Tego dnia
kobiety piekły świąteczne ciasta: baby,
rogi. Przygotowywały pokarmy do
święcenia, gotowały jajka w łupinach
cebuli oraz gotowały napój z chrzanu
i suszonych śliwek. Napój ten spożywa
się do dnia dzisiejszego na pamiątkę,
że Pan Jezus został zmuszony do picia
octu na krzyżu. Zwyczaje Spiszaków
w Wielką Sobotę nawiązują do kościel-
nych obrzędów liturgicznych święce-
nia wody i ognia. Rozpalano ognisko,
w którym płonęły ciernie, poświęcone
wcześniej przez księdza. Starsi Spisza-
cy jeszcze pamiętają, że kapłan do po-
święconej wody wrzucał węgliki. Na-
stępnie poświęcaną wodę zabierano do
domów. Miała ona szerokie zastosowa-
nie w wielu zwyczajowych praktykach,
dotyczących głównie gospodarki rolno-
hodowlanej. Obecnie każda gospodyni
dba, aby w domu była święcona woda.
Dziś do domu zabiera się jej niewielką
ilość, natomiast kiedyś brano bańkami.
Napełniano dawniej domowe kropiel-
niczki wierząc, że zmywa powszednie
grzechy. Bacowie z ogniska zabierali
węgliki, które były wykorzystywane do
leczenia-kadzenia owiec.
W Wielką Sobotę podczas liturgii
następuje rozwiązanie dzwonów. Ich
głos był znakiem, aby szybko podążać
do najbliższego potoku, czy rzeki i ob-
myć twarz. Taka czynność gwaranto-
wała bowiem zdrowie i żwawość przez
cały rok.
Z relacji starszych mieszkańców
wiadomo, że na Zamagurzu Spiskim
święcenie pokarmów odbywało się
w poranek Wielkanocny o godz. 6.
Elżbieta Łukuś
Folklor
Na Spiszu
Święcenie pokarmów to gratka przede
wszystkim dla dzieci
f
ot. ar
chiwum B
eat
y Magiery
