„Na Spiszu” nr 3 (57) 2005 r.
36
„Biblioteka gromadzi bogactwo wieków i pokoleń
mogą z niej czerpać bez miary nieprzeliczone tłumy,
a nigdy nie poskąpi ani mądrości ani światła”
(Jan Wiktor)
Biblioteka Spiska im. Jana Plucińskiego ma swoją
siedzibę w Szkole Podstawowej im. Bł. Ks. Józefa Stanka
w Łapszach Niżnych. Powstała ze zbiorów prywatnych
Jana Plucińskiego – wielkiego Spiszaka i miłośnika kultury
Spisza. Po jego śmierci rodziny Haniaczyków i Plucińskich
przekazały w darze Związkowi Polskiego Spisza domową
bibliotekę Jana Plucińskiego, aby służyła Spiszowi i jego
mieszkańcom.
Jan Pluciński przez lata gromadził książki i czasopisma
na temat historii i kultury Spisza i okolic. Są wśród nich
dzieła cenne, których nie sposób znaleźć w innych bibliotekach,
a także wydawnictwa przedwojenne, które urzekają formatem,
szatą graficzną i zadziwiają treścią. Niewątpliwie najcenniejszą
pozycję stanowią Pisma T.3 Adama Mickiewicza wydane
w Lipsku przez F.A. Brockhausena w 1897! roku w serii
Biblioteki Pisarzy Polskich. Pozwolę sobie wymienić jeszcze
niektóre z nich:
1.Bruckner A.: Dzieje kultury polskiej T.2. Kraków 1930
2. Bursa S.: Pieśni Adwentowe i Pieśni Wielkanocne. Kra-
ków 1932
3. Czech J.: Pieśni Ludowe. Kraków 1936
4. Dobrzycki J.: Stary Kraków - przewodnik wydany przez
Polski Związek Turystyczny w Krakowie ( bez roku
wydania) – dzieło oryginalne w 4 językach (polskim,
angielskim, francuskim, niemieckim) z czarno – białymi
ilustracjami wklejonymi w tekst
5. Gomulicki W.: Pamiątki kościuszkowskie. Warszawa
1925
6. Grabowski T.: Piotr Skarga na tle katolickiej literatury
religijnej w Polsce wieku XVI. Kraków 1913
7. Katalog Wystawy Kobierców i Ceramiki Muzeum Naro-
dowego w Krakowie. Kraków 1934
8. Krzyżanowski J.: Pieśniarz krainy kęp i wiecznej nędzy
(rzecz o Władysławie Orkanie). Zakopane 1927
9. Materiały teatralno – świetlicowe.[ wydanie robo-
cze].1938
10. Obrazy polskiego pochodzenia w Muzeum Narodowym
w Krakowie wiek XIV –XVI. Kraków 1929
11. Przegląd Powszechny. Październik, listopad, grudzień.
Kraków 1902
12. Rzeźby z epoki Odrodzenia i Średniowiecza w Muzeum
Narodowym w Krakowie. Kraków 1931
13. Une partie de la Collection – album malarstwa najsłyn-
niejszych mistrzów wyd. w Krakowie w 1903 roku.
Wymienione wyżej wydawnictwa świadczą o różno-
rodności zbiorów. Są wśród nich opracowania literatury
pięknej, czasopisma, obszerny dział przewodników po Polsce
i Tatrach, historii Polski i historii powszechnej, literatury
pięknej, sztuki, architektury, malarstwa.
Warto jeszcze zatrzymać się nad cenną literaturą regio-
nalną. Są tu dzieła dotyczące historii regionu (przewodniki,
opracowania) kultury materialnej i duchowej (nie można
w tym miejscu nie wymienić chociażby Starek E. Strój spiski.
Poznań 1954 z serii Atlas Polskich Strojów Ludowych, czy
Sobierajski Z.: Atlas Polskich Gwar spiskich. Poznań 1966).
Literatura piękna rodowitych Spiszaków, to obok tekstów
literackich, także gwarowe, m.in. Michała Balary, Jana
Plucińskiego). Księgozbiór ubogacają liczne czasopisma
(„Podhalanka”, „Na Spiszu”, „Gazeta Podhalańska”, „Płaj”,
„Almanach Nowotarski”, „Regiony”, „Wierchy”, i inne),
które są kopalnią wiadomości o regionie Spisza, Orawy
i Podhala. Można znaleźć również 20 tomów „Ludu” – czaso-
pisma naukowego wydawanego przez Polskie Towarzystwo
Ludoznawcze a także kilka tomów dzieł Oskara Kolberga
– największego etnografa i folklorysty.
Zbiory biblioteki na dzień dzisiejszy stanowią liczbę
1950 egzemplarzy. Są cały czas uzupełniane i wzbogacane
o literaturę regionalną i nie tylko. Jest to zasługa p. Juliana
Kowalczyka, który opiekuje się biblioteką od momentu prze-
kazania jej Zwiąkowi Polskiego Spisza, dba o jej ustawiczny
rozwój i prestiż.
Biblioteka Spiska jest instytucją „żywą”, często odwie-
dzaną nie tylko przez mieszkańców Spisza ale także studen-
tów, ludzi nauki spoza regionu, o czym świadczą zapisy
w księdze czytelnika. Jest miejscem wyjątkowym dla
każdego bibliofila, mola książkowego, naukowca a przede
wszystkim powinna być ważną instytucją dla każdego Spi-
szaka, bogatą kolebką wiedzy na temat pięknego regionu
w którym mieszkamy, z którego się wywodzimy.
Myślę, że pragnienie Pana Jana Plucińskiego, żeby jego
zbiory służyły Spiszowi, spełniło się. Służą! Zachwycają
bogactwem treści, intrygują do poszukiwań, zadziwiają
i rozbudzają zainteresowania. Biblioteka Spiska jest częścią
spiskiego dziedzictwa, stanowi namacalny dowód jego odle-
głej a zarazem bogatej historii, tradycji, tożsamości i kultury.
Na koniec można tylko wyrazić pragnienie, aby była dumą
naszego regionu, skarbnicą wiedzy i służyła tak nam, jak
i następnym pokoleniom.
Józefa Żołądek
Cenne egzemplarze
w zbiorach Biblioteki Spiskiej
im. Jana Pluciñskiego
Redakcja posiada jeszcze niektóre archiwalne
numery gazety ZPS „Na Spiszu”. Można je nabyć
osobiście w siedzibie redakcji i biblioteki spiskiej
w Łapszach Niżnych (budynek szkoły, ul. Długa 12) lub
wyjątkowo po kontakcie tel. prześlemy pocztą.
