49
„Na Spiszu” nr 2 (67) 2008 r.
Kilka tygodni temu ukazała się wartościowa pozycja
wydawnicza o tradycjach góralskich i górskich w Wojsku
Polskim. Jej autorem jest Władysław Motyka z Milówki,
absolwent historii i po-
dyplomowych studiów
administracji publicz-
nej Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego w Krakowie,
zasłużony dla Związ-
ku Podhalan w Polsce,
Wiceprezes obecnego
Zarządu Głównego ZP
w Polsce. We wprowa-
dzeniu do książki pisze:
Upadek komunizmu po 1989 r., zapoczątkował proces po-
wrotu do tradycji niepodległościowych w Wojsku Polskim.
Po latach ideologicznej indoktrynacji i preparowania histo-
rii Polski dla potrzeb komunistycznego internacjonalizmu,
przywrócono Polakom pamięć o chlubnych dziejach i bojo-
wych tradycjach Wojska Polskiego. W ten proces odzyski-
wania pamięci historycznej wpisuje się temat mojej książ-
ki o tradycjach góralskich i górskich w Wojskich Polskim.
Górale, ze względu na swoją odwagę, zawziętość i wo-
jowniczość byli od dawna uważani za wartościowych żoł-
nierzy i oddanych obrońców Ojczyzny. W 1918 r. , jeden
z nich, płk Andrzej Galica miał wizję, aby w górach, na
południowych Kresach Rzeczypospolitej, jej granic strze-
gło góralskie wojsko. Jego wizja przemieniła się w rzeczy-
wiste jednostki wojskowe - Pułki Strzelców Podhalańskich,
które do 1939 r. były dumą piechoty polskiej. Ich tradycje,
wysiłek zbrojny i danina krwi, jaką złożyły na ołtarzu Oj-
czyzny również przez lata skazane były na zapomnienie.
W 90 rocznicę utworzenia pierwszych formacji górskich w
Wojsku Polskim oraz na 15-lecie sformowania 21 Brygady
Strzelców Podhalańskich w Rzeszowie przypominam ich tra-
dycje z pragnieniem, aby Polacy, widząc żołnierzy w fanta-
zyjnych pelerynach i w kapeluszach z piórkiem, pamiętali,
że na ten mundur Podhalanie dobrze sobie zasłużyli.
Także mieszkańcy Spisza znajdą w niej ciekawe in-
formacje, w szczególności dotyczących akcji militarnej
w 1918/1919 zmierzającej do obrony polskiej ludności b.
Górnych Węgier (str. 74-77 i. in.). Z rozkazu gen. Galicy
(9.XII.1918) I Pułk Strzelców Podhalańskich pod dowódz-
twem kpt. Emanuela Jakubiczki wyruszył na Spisz doliną
Popradu od Piwnicznej przez Lubowlę, Podoliniec dotarł
do Kiezmarku zajmując miejscowość Strażki. W tym okre-
sie również Sejm odradzającej się Polski ogłosił wybory
parlamentarne na zajmowanym terenie. Wskutek intryg
dyplomatycznych żołnierze zostali wycofani. Ponownie ru-
szyli na Spisz 20 grudnia 1918 roku pod dowództwem por.
Ludwika Maciejowskie-
go zajmując Starą Wieś,
Maciasowce, ale po star-
ciach z oddziałami cze-
skimi pod Lubowlą po-
nownie zostali wycofani
wskutek zawartego ukła-
du rozgraniczającego.
Jako legionista gene-
rał Andrzej Galica przy-
jaźnił się z Naczelnikiem
Państwa Polskiego Mar-
szałkiem Józefem Piłsud-
skim oraz gen. Józefem
Hallerem. Utrzymywał
także bliskie kontakty
z wybitnymi działacza-
mi góralskimi na czele z
Władysławem Orkanem, Janem Bednarskim, jako Kierow-
nikiem Administracyjnym Spisza i Orawy, a także Kazimie-
rzem Przerwą-Tetmajerem który stał na czele Narodowego
Komitetu Obrony Spisza, Podhala, Orawy i Czadeckiego.
Wiosną 1919 roku w skład I Pułku Strzelców Podhalańskich
weszła Legia Spisko-Orawska. Kompanią spiską dowodził
por. Wojciech Lorencowicz z Krempach, zaś orawską Wen-
delin Dziubek. Odziały góralskie w tym okresie skoncen-
trowały się na ochronie granic, ale też wspierały działa-
nia ks. Ferdynanda Machaya z Jabłonki, Piotra Borowego
z Rabczyc i Wojciecha Halczyna z Lendaku. Potem aktyw-
nie uczestniczyły w walkach z Rosją Sowiecką. Osobnym
rozdziałem jest udział „podhalańczyków” w wojnie obron-
nej 1939 roku, a także na Zachodzie począwszy od norwe-
skiego Narwiku. Zachęcamy do nabycia książki, która opo-
wiada o żołnierzach w góralskich kapeluszach, tym bardziej
że hyr o niej niesie po całym kraju orkiestra reprezentacyjna
wygrywająca zbójnickie nucicki.
Red.
ZA NASOM ŚLEBODE
ZA OJCYZNE MIŁOM
G
AZETA
Z
WI¥ZKU
P
OL SKIE GO
S
PI SZA
Redaguje zespó³: Jan Budz, Julian Kowalczyk (redaktor naczelny), El¿bieta £ukuœ, Franciszek Payerhin, Marian Pukañski
Adres do korespondencji: 34-442 £apsze Ni¿ne, ul. D³uga 125, tel.: 018 265 93 16, e-mail: naspiszu@interia.pl
Wydawca: Zarz¹d G³ówny Zwi¹zku Polskiego Spisza
Sk³ad komputerowy i druk: Drukarnia „MK” s.c., 34-400 Nowy Targ, ul. Waksmundzka 63, tel.: 018 266 48 52, e-mail: mksc@o2.pl
