3
„Na Spiszu” nr 1 (62) 2007 r.
Ostatecznie granicę między państwami ustalono w dniu 28 lipca 1920
roku. Na mocy decyzji Rady Ambasadorów Polsce przypadła część Górnej
Orawy i część Zamagurza Spiskiego.
W staraniach i włączenie jak największej społeczności góralskiej do
Polski zabiegało szereg osobistości, które stały na czele różnych komitetów.
Niezmiernie ważną rolę odegrali też Podhalanie i pismo regionalne „Gazeta
Podhala”. Spiszacy i Orawiacy od początku przebudzenia narodowego mie-
li istotne poparcie wśród górali podhalańskich, ich działaczy i sympatyków.
Gdy jednak sytuacja dojrzała, górale spiscy i orawscy w 1931 roku założyli
w Jabłonce własny Związek Spisko – Orawski. Stowarzyszenie to z uwagi na
zmiany prawne w 1936 roku zmieniło statut i przyjęło nazwę Związek Górali
Spisza i Orawy. Stowarzyszenie przed wybuchem II wojny światowej prze-
rodziło się w organizację masową. Motorami jej poczynań byli księża Anto-
ni Sikora, Marcin Jabłoński, Józef Buroń i Ferdynand Machay z Orawy oraz
Michał Balara, Wendelin Haber, Paweł Bizub, Józef Stanek, Jan Pojedyniec,
Antoni Grelak, Jan Silan i Jan Pluciński ze Spisza. Osobami, które również
na trwałe wpisały się w dzieje związku byli: Pius Jabłoński wieloletni dyrek-
tor Gimnazjum im. S.Goszczyńskiego w Nowym Targu, Wendelin Dziubek
(d.komendant Legii Orawskiej) i Józefa z Machyów Mikowa zamordowa-
na przez hitlerowców. Władze komunistyczne nie dopuściły po wojnie, aby
stowarzyszenie nadal funkcjonowało. Działalności Związku Górali Spisza
i Orawy poświęcona była sesja naukowa, która odbyła się w dniu 11 listopa-
da 2006 roku na Zamku w Niedzicy.
Mottem uroczystości były słowa, z którymi szli do ludzi podhalańscy,
spiscy i orawscy regionaliści: „Z Bogiem, z Bogiem każda sprawa..”. W zgo-
dzie z tradycją i naszymi zwyczajami uroczystość rozpoczęła się mszą świę-
tą w intencji Ojczyzny, w kościele p.w. Św. Andrzeja w Niedzicy – Zam-
ku. Mszę odprawił ks. Dziekan Marian Wanat proboszcz parafii w Niedzi-
cy. Koncelebrowali mu ks. Paweł Ferko (Karmelita Bosy z Czernej k. Kra-
kowa), związany ze Spiszem, bo jego ojciec pochodzi z Frydmana oraz
ks. Paweł Antolak, wikariusz parafii jurgowskiej, który wygłosił także okolicz-
nościową homilię. Uroczystość uświetniła muzyka Mariana Kikli z Czarnej
Góry, a organista oraz miejscowa schola podczas mszy przepięknie śpiewali.
Kolorytu i splendoru całej uroczystości dodały także szkolne poczty sztan-
darowe: Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Kacwinie, Szkoły Podsta-
wowej im. Ks. Józefa Stanka w Łapszach Niżnych, Szkoły Podstawowej im.
Bronisława Czecha we Frydmanie oraz sztandar Oddziału Spiskiego Związ-
ku Podhalan w Łapszach Niżnych. Na zakończenie mszy świętej odśpiewa-
no hymn, Boże coś Polskę...
Następnie barwny pochód prowadzony przez muzykantów i poczty sztan-
darowe przeszedł na zamek, którym w okresie powojennym zarządza z du-
żym powodzeniem Stowarzyszenie Historyków Sztuki. Gościny uczestni-
kom sesji udzieliła pani Ewa Jaworowska – Mazur dyrektor Muzeum - Ze-
spół Zamkowy w Niedzicy. Sala obrad pękała w szwach, bowiem zarówno
tematyka sesji, jak i prelegenci wzbudzili szczere zainteresowanie. Wszyscy
chcieli posłuchać o osiągnięciach i programie działania naszych przodków
Andrzej Dziedzina-Wiwer
HONOROWA SPRAWA
Dziś na Zómku porusoństwo
Górole majó piyrsoństwo
Bioło Doma z smutkio w łoku
Spoziyro zdziwiono z boku.
Nie dowiyrzo co się dzieje?
Cos się Zamek telo śmieje
Górole grajó śpiywajó
Śtondary rzóndkio stawiajó.
Z Podhola, Pionin, Śpisa, Łorawy
Łostawiwsy swoje sprawy
W Zamku muraw się zjawili
Noi bedó tu radzili
Radzili ło swoji sprawie
Ło Śpisu jak i Łorawie
A po prawdzie móndrzy w głowie
Powió!
Jak to Pradziadowie
Skrzyknoli się razo somi
Bo kcónc brónić swoje Ziomi
Założyli w toty sprawie
Zwiónzek Górali w Śpisu Łorawie
Jus siedomdziesiónt piońć roków
Minoło łod tomtyw kroków
Noi dziś Nase spotkanie
Honor!
Nolezny łoddonie
Bo tys Śpis Łorawa
To wsyćkiw honorno sprawa
Co to na ty ziomi zyli
Trza!
Bo my – ło tym boczyli
11.11.06 Niedzica
Wiersz napisany na okoliczność Sesji
Naukowej z okazji 75-lecia powsta-
nia Związku Górali Spisza i Orawy
Sesja w 75 lecie powstania
Związku Górali Spisza i Orawy
Górale na zamku
w Niedzicy
