- Kacwin | Turystyczna wioska w górach na Spiszu
w szczególności na terenie Niedzicy.
Poniższe refleksje zostały sformuło-
wane na podstawie analizy 16 wywia-
dów swobodnych przeprowadzonych
z przedstawicielami tutejszej społecz-
ności (w latach 2009 – 2012) oraz 31
opowiedzianych historii życia miesz-
kańców Niedzicy (badanie zostało
przeprowadzone przez studentów so-
cjologii Uniwersytetu Szczecińskie-
go wiosną 2012) . Źródłem informacji
była też analiza tekstów publikowa-
nych w Gazecie Związku Polskiego Spi-
sza Na Spiszu.
ków i symboli, z których jednym z naj-
ważniejszych jest język. Wywodzi się
on z bezpośrednich kontaktów mię-
dzyludzkich, powstaje w życiu co-
dziennym, które stanowi dla niego
pierwotne odniesienie. Język zapew-
nia jednostce gotowy sposób społecz-
nej obiektywizacji indywidualnie roz-
wijającego się doświadczenia. Pozwala
łączyć różnorakie sfery życia codzien-
nego i integrować je w mającą znacze-
nie całość. Badając język różnych ludzi
i grup społecznych – w tym przypad-
ku mieszkańców Niedzicy – można
stwierdzić, że występuje w nim swo-
isty językowy obraz społecznego świa-
ta. Uchwycenie jego znaczenia w okre-
ślonym kontekście sytuacyjnym
tycznych (znaczeniowych) różnych wy-
rażeń występujących w języku autora
własnej historii życia czy też wypowia-
dającego się podczas wywiadu swobod-
nego. Pozwoli to na zrozumienie sen-
su i znaczenia tych kategorii, a więc
uchwycenia aktu interpretacji autora.
doświadczenie wynikające z kontaktu z ba-
daczem. Fakt umówienia się na rozmowę,
przedstawienia jej zasad oraz przebieg spo-
tkania (spotkań) stwarza nową sytuację spo-
łeczną dla badanego.
i sens, jaki nadawany jest danemu po-
jęciu (słowu) przez autora wypowiedzi,
a nie jaki jest stan rzeczywisty (ustalo-
ny na przykład przez tzw. obiektywną
naukę).
wstępnej analizie zebranych wypowie-
dzi można ustalić, jakie jest rozumie-
nie tego słowa oraz jakie znaczenie
nadają mu badani w sowich wypowie-
struowanie pola semantycznego „Spi-
sza”, które zamieszczono poniżej. Na
pole semantyczne składa się kilka sia-
tek relacji, z których najważniejsze
dla naszej analizy będą siatki asocja-
cji i opozycji (są jeszcze siatki działań
podmiotu i działań na podmiocie oraz
ekwiwalenty). Asocjacje to takie wyra-
zy, które mają czasem luźny związek
z badanym wyrazem ale często wystę-
pują w jego bezpośrednim otoczeniu,
nadając mu znaczenie. Opozycje zaś to
te wyrazy, które są w wypowiedziach
badanych przeciwstawiane badanemu
słowu i w związku z tym też mu nada-
ją znaczenie.
pierwszym miejscu zdecydowanie prze-
ważają elementy odrębności regional-
nej wyrażające się w używaniu gwary
w życiu codziennym i pokazywaniu sie-
bie w stroju spiskim (w sytuacjach od-
świętnych)
które ciężko opuścić. Autorzy wypo-
wiedzi podkreślają, że to są ich warto-
ści najważniejsze; deklarują też mocne
przywiązanie do tych terenów – wido-
ków, krajobrazów. Swoistym symbo-
lem tych terenów jest rzeka Dunajec,
jednak w kontekście wypowiedzi wy-
stępuje ona jako swoista granica od-
dzielająca Spiszaków od Innych. Czę-
sto też mówi się o roli kościoła i religii
w życiu mieszkańców Spisza, wskazu-
jąc na konkretne osoby duchownych
i podejmowane działania przez para-
fie. Ta kwestia nie występuje jednak
w sferze codzienności, tylko w sferze
odświętności.
menty pamięci społecznej, które wy-
rażają się w częstym występowaniu
w analizowanych narracjach słów
„Zamek Dunajec”, „Salamonowie” czy
„pańszczyzna”. Respondenci odwo-
łują się tutaj do przeszłości swoich
przodków, która tkwi w świadomości
badanych Niedziczan. Przez ten fakt
przeszłość ta staje się czynnikiem kon-
stytuującym własną – spiską – tożsa-
mość; nie ulega zapomnieniu. Również
w wymiarze historycznym występuje
„Słowacja”, zwłaszcza w kontekście II
wojny światowej. Pełni ona tutaj cha-
rakter czynnika oddzielającego w świa-
domości Spiszaków od mieszkańców
w 2010 roku podczas XIV Ogólnopolskiego
Zjazdu Socjologicznego w Krakowie, „Polska
gwara spiska jako residuum tożsamości re-
gionalnej mieszkańców pogranicza polsko –
słowackiego”, Grupa tematyczna 33, Język
w kulturze i społeczeństwie. Zob. też J. Kop-
czyńska, Śpiskie osprawianie, czyli polska
gwara spiska jako residuum kultury i tożsa-
mości regionalnej mieszkańców Jurgowa, w:
K. Leszczyńska i K. Skowronek (red.), Wokół
teorii i empirii socjologii języka, Wydawnic-
two Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków
2011, ss. 63 – 80.
Podhale
Pobierz cały numer w formie PDF.