Krainy historyczne, Polska, Słowacja |
|
|
Spisz, Spi�, kraina historyczno-etnograficzna
położona w Karpatach
Zachodnich, na północny wschód, wschód i południowy wschód
od Tatr, na terytorium Słowacji i Polski,
w dorzeczu górnego Popradu,
górnego Horn�du oraz w części dorzecza Dunajca (na wschód od
Białki). Pod względem geograficznym znajduje się
w obrębie następujących regionów (w całości lub
częściowo): Kotlina Spiszu, Tatry Wysokie i Bielskie, Niżnie Tatry, Straceńskie Góry, Góry
Lewockie, Pogórze Spiskie, Pieniny.
Teren osadnictwa polskiego, słowackiego i niemieckiego.
W czasach Bolesława
I Chrobrego należał do Polski. 1108 jako posag córki Bolesława III Krzywoustego,
Judyty, przeszedł pod panowanie Węgier. W XIV w. pozostawał
we władaniu rodu Berzevicsych, którzy ok. 1320-1325 wznieśli zamek
w Niedzicy. 1412
zastawiony Władysławowi
II Jagielle przez Zygmunta
Luksemburskiego (tzw. starostwo spiskie, obejmujące 13 miast
spiskich). Nie wykupiony, pozostawał przy Polsce do 1769, kiedy
zajęła go Austria.
W XIII-XVII w. powstały istniejące do dziś wsie Spiszu,
m.in.: Krempachy, Łapsze Niżne, Kacwin, Dursztyn, Jurgów. Zamek
w Niedzicy i jego dobra pozostawały do II wojny światowej we
władaniu rodów węgierskich (ostatnim byli Salomonowie).
1918 większa część Spiszu weszła
w skład Słowacji. 1920 północno-zachodni skrawek Spiszu
(195 km2) przyznano Polsce, ustalając ostatecznie granicę
w 1924. 1938 w wyniku porozumienia ze Słowacją przyznano
Polsce Jaworzynę Spiską i Podspady. W czasie II wojny
światowej polską część Spiszu przyznano Słowacji.
Po wojnie przywrócono granicę z 1924.