Na Spiszu nr 1 (78) 2011 r.
29
Słowa te określają spódnicę wcho-
dzącą w skład spiskiego regionalnego
stroju. W Niedzicy powszechnie uży-
wane jest wyrażenie odzioć kidel, co
oznacza założyć regionalny strój. Pod
tym pojęciem kryje się w całości kom-
pletny kobiecy strój. Kiedy niedziczan-
ka wyrazi się następująco: „jutro mu-
sym iść w kidlu do kościoła”, wówczas
wiadomo, że musi założyć regional-
ny strój. Jeszcze pół wieku temu sło-
wo kidel miało zastosowanie również
w określeniu spódnicy noszonej na co
dzień. Z kolei w Kacwinie przez poję-
cie kidel rozumie się bawełniane hal-
ki, które znajdują się pod spódnicą na-
zywaną tu kartunką. Słowo to również
odnosi się do całego regionalnego ubio-
ru. Wprawdzie dziewczyna może zapy-
tać: „cy odziywos cyrwonom kartunke?”
czyli zadaje pytanie dotyczące koloru
spódnicy. Ciekawym zjawiskiem jest,
że w wielu spiskich wioskach kartunka
ma zupełnie inne znaczenie, oznacza
bawełnianą chustkę na głowę. Słowo
to jest zapożyczone z języka niemiec-
kiego: der Kattun znaczy perkalik, na-
tomiast w dialekcie występuje jako der
Kartun co oznacza bawełnę . We Fryd-
manie i w Krempach spódnicę określa
się pojęciem – burka. Etymologia tego
wyrazu wywodzi się z języka węgier-
skiego - burkolat oznacza pokrycie.
Najstarszym typem spódnic, no-
szonych na Spiszu były kanafoski. Po-
wszechnie noszono je w XIX wie-
ku, zarówno jako ubiór codzienny jak
i świąteczny. Kanafoska tkana była na
warsztacie czteronicielcowym, splotem
rządkowym, przy użyciu czerwonej fa-
brycznej przędzy jako wątku, ukła-
dającej się miękko i silnie przebijanej
płochą. W odstępach wyrabiane były
paski. W zależności od rodzaju i roz-
mieszczenia pasków nazwano kana-
foskę: „tęczowa”, „czerwona trojaka”,
„czerwona czworaka”, „ czerwona pię-
ciorka” i „mieszana”. Do wyrabiania
używano nici białych, czarnych i nie-
bieskich. Kobieta niezależnie od stanu
majątkowego miała możliwość zaopa-
trzyć się w posiadanie lnianego mate-
riału, gdyż jego produkcja odbywała
się prawie w każdym domu. Powstanie
kanafoski wymagało wielkiego nakładu
pracy. Z lnu wykonywano też koszule,
Gwara
Na Spiszu
Kidel, kartunka,
burka …
Czy mieszkaniec Spisza zna znaczenie tych pojęć?
Tybetki najlepiej prezentują się na pięknych nogach
f
ot. Elżbieta Łukuś
Jak wygląda wiatrowka
„To jest taka kurtka, która chroni przed
deszczem.”
Patrycja, kl. III
„Długo lufa, spust zwalniający, celownik
i wystrzelenie.”
uczeń kl. V
„Wiatrówka jest szeroka i ciężka.”
Andrzej, kl. IV
„To wielki pistolet potrzebny na wojnę.”
Sylwia, kl. V
„Jest to strzelba lub kurtka.”
Daniel, kl. VI
„Coś takiego czym się sprawdza gdzie
wieje wiatr.”
Agnieszka, kl. III
„Same rurki i drzewo.”
Ola, kl. III
Co to znaczy cubrzić kogoś?
„Bić kogoś.”
Tomasz
„Znaczy, że kogoś denerwujemy.”
Wojtek, kl. III
„Kiedy ktoś kogoś drażni.”
Karol, kl. III
„Ktoś na przykład ma ładną fryzurę,
a ktoś inny mu roztrzepie i wtedy on lub
ona ma już rozcubrzoną fryzurę.”
Dominika, kl. III
Kiedy tata mówi do mamy: Aleś się
wydajała, co to oznacza. Jak mama
wygląda?
„Aleś się ubrała.”
Maria, kl. VI
„Ale się wystroiłaś. Mama wygląda
brzydko.”
Ania, kl. VI
„To znaczy, że mama przyszła z pracy
i jest bardzo zmęczona.”
Ola, kl. III
Dzieci z Łapsz Niżnych
