„Na Spiszu” nr 2 (52) 2004 r.
34
Oznaki ruchu organizacyjnego wœród kato-
lików œwieckich, jako przejawy Akcji Katolickiej,
spotykane by³y na ziemiach polskich od bardzo
dawna. Ju¿ w II po³owie XIX wieku dzia³a³y luŸ-
ne stowarzyszenia w zaborze pruskim i austriac-
kim, na pocz¹tku XX wieku pojawi³y siê tak¿e
w zaborze rosyjskim. G³ównym ich celem by³o
uœwiadamianie cz³onków w sprawach religijnych,
koœcielnych i spo³ecznych oraz pog³êbianie zasad
wiary i moralnoœci chrzeœcijañskiej.
Rozwój ró¿nych organizacji koœcielnych na
ziemiach polskich by³ uwarunkowany odmienn¹ sy-
tuacj¹ polityczno - prawn¹, gospodarcz¹ i koœcieln¹
w poszczególnych zaborach.
Jednak i w tych trudnych czasach ¿yli oddani
sprawie ksiê¿a i dzia³acze œwieccy, którzy nie bacz¹c
na zagro¿enia ze strony zaborców zak³adali ró¿nego
rodzaju stowarzyszenia, w których znajdowali po-
parcie ludzie d¹¿¹cy do utrzymania swojego ojczy-
stego jêzyka, ziemi, obyczajów polskich, obrzêdów
religijnych.
Najkorzystniejsza sytuacja by³a pod zaborem
austriackim w tzw. Galicji. Polacy cieszyli siê od 1861
roku wprowadzeniem autonomii. By³y to znaczne
swobody i dominuj¹ca pozycja spo³eczna, gospodar-
cza i kulturalna. Dziêki temu Galicja na prze³omie
XIX i XX wieku by³a ostoj¹ kultury polskiej i terenem
o¿ywionej dzia³alnoœci religijno - kulturalnej i spo-
³ecznej.
Duchowieñstwo i organizacje koœcielne
mog³y swobodniej dzia³aæ, ni¿ w innych zaborach,
a tym samym oddzia³ywaæ na masy katolickie i œro-
dowisko spo³eczne.
Konkretne formy instytucjonalne nada³ Akcji
Katolickiej papie¿ Pius XI, w encyklice „Ubi arcano
Dei” 1922 r pisa³ „Koœció³... uczy, ¿e wszyscy ludzie...,
b¹dŸ to w ¿yciu publicznym, czy prywatnym.., winni
stosowaæ siê do odwiecznego prawa Bo¿ego”.
Tak¹ naukê mia³a wprowadzaæ w ¿ycie Ak-
cja Katolicka, której „celem jest jak podkreœla³ papie¿
- rozszerzenie Królestwa Jezusa Chrystusa w jednostkach,
rodzinie i spo³eczeñstwie.”
Najwiêkszy rozwój Akcji Katolickiej w Pol-
sce widoczny by³ w okresie miêdzywojennym. Jej
specyfik¹ by³a w³aœnie walka z demoralizacj¹ spo³e-
czeñstwa i krzewienie katolickich zasad etycznych
w spo³eczeñstwie.
Krakowska Akcja Katolicka , szczególnie wra¿-
liwa na sprawy spo³eczne, urz¹dzi³a w 1936 r. kurs
spo³eczny na temat prawa pracy dla dzia³aczy,
sekretarzy i instruktorów robotniczych. W 1937
roku zaœ kurs poœwiêcony ¿yciu religijnemu,
moralnoœci, oœwiacie i kulturze na wsi. Owocnie
wspó³pracowa³a z Chrzeœcijañskimi Zwi¹zkami
Zawodowymi. Du¿ym sukcesem Akcji Katolickiej
Krakowskiej by³o zaktywizowanie na polu koœciel-
nym m³odzie¿y akademickiej i czêœci inteligencji.
Du¿e osi¹gniêcia mia³a tak¿e w zakresie tworzenia
sieci bibliotek parafialnych. W roku 1937 Krakow-
ska Akcja Katolicka liczy³a oko³o 900 oddzia³ów
i 30 tysiêcy (s³ownie ; trzydzieœci tysiêcy) cz³onków
zrzeszonych w czterech kolumnach.
Tak¿e i w naszym rejonie, na Podhalu dzia-
³a³a Akcja Katolicka w okresie miêdzywojennym.
Trudno by by³o jednak dzisiaj, odnaleŸæ ¿yj¹cych
jeszcze cz³onków Akcji Katolickiej z tamtych lat.
Lata wojenne i powojenny okres totalitary-
zmu komunistycznego zniszczy³y resztki dzia³aczy
Akcji Katolickiej. Dopiero po roku 1989 zaczêto
myœleæ o reaktywowaniu Akcji w Polsce. I powoli
rozwija siê dzia³alnoœæ Akcji Katolickiej, tak¿e na
Podhalu.
Na dzieñ dzisiejszy istniej¹ ju¿ dwa Oddzia³y
Akcji Katolickiej w Nowym Targu, ponadto jest Od-
dzia³ w LudŸmierzu, Rabie Wy¿nej i w Niedzicy.
Wprawdzie piêæ Oddzia³ów Akcji Katolickiej
na Podhalu nie jest jeszcze powodem do dumy, ale
jest to jednak znak, ¿e jest jeszcze wiele do zrobienia
i trzeba iœæ za g³osem koœcio³a i papie¿a.
Dnia 29 maja 2004 r. w Niedzicy odby³ siê
Diecezjalny Zjazd Rady Akcji Katolickiej przy
Kurii Metropolitarnej w Krakowie. Uczestnicy
Zjazdu uczestniczyli we Mszy œw. odprawianej w
zabytkowym koœciele w Niedzicy. Zapoznali siê
z histori¹ tego¿ koœcio³a, nastêpnie rozpoczê³y siê
obrady Zjazdu. Po zakoñczonych obradach wszyscy
zwiedzili Zamek, odbyli tak¿e przeja¿d¿kê statkiem
po Jeziorze Czorsztyñskim i palili sobótki. Wieczo-
rem zakoñczono spotkanie i wszyscy udali siê do
swoich domów i parafii.
Opr. M. Pukañski.
Akcja Katolicka
na Podhalu
Informujemy Czytelników, że w sierpniu br.
mija 100. rocznica urodzin wybitnego piewcy Spisza
i Podhala - Michała Balary z Frydmana, redaktora
„Gazety Podhala” (1936-1939), nauczyciela i Honoro-
wego członka Związku Podhalan. W kolejnym numerze
gazety przybliżymy postać i uroczystości z obchodów
100. rocznicy we Frydmanie na Spiszu i w Nowym Targu.
