background image
7
„Na Spiszu” nr 1 (58) 2006 r.
Odkąd pamiętam, każde Święta Bożego Narodzenia
wprawiały mnie w szczególny nastrój – wzniosły i uroczysty.
Okres adwentu był czasem przygotowywania się duchowe-
go i fizycznego do nadchodzących świąt. Dzieci i młodzież
miały zająć się przygotowaniem ozdób choinkowych.
W moim domu wykonywaliśmy ozdóbki z różnych ma-
teriałów . Z wydmuszek jaj powstawały Mikołaje z brodą
z waty. Z różnokolorowego błyszczącego pa-
pieru cięliśmy wąskie paski, sklejając z nich
ogniwa kolorowego łańcucha zawieszanego na
gałązki choinki. Inny rodzaj łańcucha wyko-
nywaliśmy z kolorowych bibułek składanych
w harmonijkę i nawlekanych na grubą nitkę.
Cięte ze słomy około 2-3 cm długości odcinki
stanowiły przerywnik pomiędzy poskładanymi
w harmonijkę bibułkami. Łańcuchy miały dłu-
gość kilku metrów i były wieszane na drzew-
ku w sposób opasujący „jedlicke”. Na drzew-
ku zawieszaliśmy tez wysuszone i malowane
srebrem i złotem szyszki sosny i świerka. Po-
dłużne cukierki zawijaliśmy w białe, postrzę-
pione na końcach papierki oraz w kolorowy sta-
niol ściągany na końcach nitką. Tak przyozdo-
bione cukierki wieszało się na długich nitkach
na gałązkach choinki. Ze sztywnego, koloro-
wego papieru wycinaliśmy krążki różnej średnicy i skleja-
liśmy je w tzw. pawie oczka, które wieszało się w połowie
gałązki drzewka.Pożądaną ozdobą drzewka były czerwone,
pachnące jabłka wieszane wzdłuż osi choinki.Na drzewko
zawieszaliśmy sztuczne ognie i zapinaliśmy woskowe świecz-
ki z knotem, w blaszanych uchwytach.
Ponieważ wówczas nie było we wsi prądu elektryczne-
go, choinkę oświetlano świeczkami. Świeczki trzeba było
tak rozlokować na drzewku, aby zapalone nie spowodowały
pożaru. Na czubek choinki zakładano szklany „szpic”, albo
gwiazdę wykonaną z pozłacanego papieru. Podstawę cho-
inki stanowił wykonany z twardego drzewa krzyżak. Sta-
rano się, aby choinkowym drzewkiem była świeżo ścięta
w lesie pachnąca jodełka. Jodełka musiała być gęsta, z od-
powiednio ukształtowanymi wieńcami gałązek. Na wycin-
kę do lasu chodzili dorośli lub starsi chłopcy.
Wnętrze kościoła dekorowano wysokimi smreczkami.
Smreki były przyozdabiane kolorową, pociętą w długie pa-
ski bibułą. Na drzewkach nie było świeczek. W lewym na-
rożniku kościoła stała szopka betlejemska.
W domu przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia
szły pełną parą. Mama piekła w piekarniku chleby, „kukiołki
i baby” oraz wycinane w cieście różnego kształtu ciasteczka
– gwiazdki, księżyce, koniki. Ciastka wkładano do brytfan-
ny, smarowano rozbełtanym jajkiem, posypywano kryształo-
wym cukrem i wsadzano do piekarnika. Chrupiące ciasteczka
wieszano również na choince. Stanowiły one łakomy kąsek
dla domowej dziatwy. Kiedy kulinarna krzątanina dobiegła
końca, w domu przystępowano do gruntownego sprzątania
„izby i izbecki”. Myto drewniane ściany i szorowano podło-
gi. „Foszty cuchało się na klynckaf. Dziyfce przed robotom
podciągało wigon albo kartunke powysyj kolön i prziwion-
zuwała jom sobie do bieder fartuchym. Jo do cuchanio pod-
wijoł nogawice, klynkołef na foszty, zmocöłef foszty wodom
z proskiym i cuchołef scotkom a potym jef ściongöł brudnom
wode smatom z paceśnego plötna a potym wytaref foszty do
sucha. Tom robote robiöłef dość chyntnie”.
Ponieważ w czasie Świąt Bożego Narodzenia nie wolno
było wykonywać żadnych prac gospodarskich oprócz żywie-
nia ptactwa domowego, trzody i bydła, należało przed świę-
tami przygotować paszę . Krowy karmiło się „trzynsionkom”
tj. owsianą słomą zmieszaną z sianem, oraz sieczką. Słomę
zmagazynowaliśmy w wypożyczonej od stryjka mamy Jana
Kalaty stodole, która znajdowała się około 300 m od nasze-
go domu z oborą. Snopki słomy nosiliśmy do „bojska”na
głowie. Ze słomy należało przygotować „urżnąć” sieczkę.
Sieczkarnia była napędzana ręcznie przy pomocy obraca-
nia kół z zamontowanymi „rączkami”. Cięcie sieczki moż-
na było wykonać w pojedynkę . Wtedy do „ lady” sieczkar-
ni wkładało się wyrównaną owsianą słomę, którą odpowied-
nie tryby wciągały do gardzieli a 3 „ kosoki” zamontowane
ukośnie na dwóch bocznych kołach cięły słomę na sieczkę
długości około 1 cm. Gdy sieczkę „rzezało” dwóch, to je-
den wkładał do lady słomę a drugi obracał koło zamacho-
we wprawiając w ruch całą sieczkarnię. Często ten podają-
cy słomę do lady pomagał jedną ręką kręcić drugie koło za-
machowe. Wtedy, przez nieuwagę można było dostać w nos
wypuszczoną z ręki korbą koła zamachowego. Mnie się tak
przytrafiło, na szczęście bez rozbicia nosa.
Ponieważ we wsi nie było prądu elektrycznego, wnę-
trze domu oświetlano lampami naftowymi wieszanymi na
drewnianych ścianach lub u sufitu. Do oświetlenia obory
Moje Boże Narodzenia